Do đâu mà loài dê lại là biểu tượng của ma quỷ?

Pan, thần chăn cừu Hy Lạp nửa người nửa dê

Lối sống của Pan khiến chúng ta cảm thấy vị thần này không có chút liên quan gì đến loài quỷ. Người Hy Lạp vốn mô tả ông là nửa người nửa dê, với đôi chân có móng guốc và đầu mọc sừng. Cha của ông là Hermes hoặc Zeus, tùy vào nhiều dị bản khác nhau, còn mẹ ông là một nữ thần.

Pan, vị thần của sự hoang dã và là bạn hữu của các nữ thần, được cho là không hề dữ tợn chút nào. Ông thích lang thang trên những cánh đồng, nằm nghỉ trưa và chơi nhạc vào buổi tối. Ông cũng hay coi sóc những người chăn đàn gia súc và thợ săn.

Từ đại diện cho sự thông giao với con người cho đến biểu tượng của tà ma

Giống như các vị thần Hy Lạp khác, Pan cũng có lối sống trụy lạc. Những họa sĩ thường vẽ cảnh ông ấy đuổi theo các nữ thần hoặc đi lang thang trong một làn khói say, và theo lẽ tự nhiên, điều này không phù hợp với Giáo hội Công giáo mới thành lập.

Năm 325 sau Công nguyên, Hoàng đế Constantine I dẫn đầu Hội đồng đầu tiên của Nicea. Hội đồng đã ban hành Tín điều Nicene, củng cố quan niệm rằng Chúa Giêsu là một vị thần và là một phần không thể tách rời của một và chỉ một Thiên Chúa. Bất kỳ vị thần nào khác đều bị coi là biểu tượng sai lầm. Các nhà thần học Kitô giáo như Eusebius bắt đầu biến hình dạng của Pan, từ người bảo vệ tự nhiên và tự do của những người chăn cừu, thành một thực thể ma quỷ.

Hiệp sĩ Đền Thánh bị buộc tội thờ thần linh tà giáo bí ẩn Baphomet

Hiệp sĩ Đền Thánh (Knight Templar) là lực lượng vũ trang mạnh nhất ở châu Âu thời trung cổ. Đến thế kỷ 13, từ nhiệm vụ của những người lính cho Chúa Kitô, họ chuyển hướng sang kinh doanh, cụ thể là ngành ngân hàng. Họ còn cho cả vua Philip IV của Pháp vay một khoản tiền đáng kể khi đất nước của ông ta đang chinh chiến với quân Anh.

Khi vua Philip IV không thể trả lại tiền cho họ, ông ấy nảy ra một cách khác để xóa nợ. Hiệp sĩ Đền Thánh bị cho rằng đã tôn thờ một vị thần được gọi là Baphomet. Giống như Pan, Baphomet là thần nửa người nửa dê, chỉ khác là ông có chiếc đầu dê đầy đủ. Vua Philip IV khẳng định đây là một hành động dị giáo, khiến các Hiệp sĩ Đền Thánh bị giam giữ.

Họ bị thẩm vấn bằng nhiều hình thức tra khảo hết sức tàn nhẫn. Nhiều người thừa nhận có tôn thờ Baphomet, mặc dù đây có thể là những lời thú tội không đúng sự thật cốt chỉ để chấm dứt nỗi thống khổ mà họ đang chịu đựng.

Lời đồn về một Baphomet quỷ dữ độc ác ngày càng lan rộng. Những mô tả về loài quỷ bắt đầu biến Pan lẫn Baphomet trở thành kẻ thù ghê gớm của Thiên Chúa.

Sừng dê và móng guốc trở thành biểu tượng của Satan

Kitô giáo tiếp tục bén rễ khắp Hoàng gia Rome, những người ủng hộ tôn giáo rất muốn loại bỏ các vị thần khác. Pan dễ dàng trở thành mục tiêu của Giáo hội bởi tính cách mạnh mẽ của ông. Hình ảnh một người đàn ông nửa người nửa dê nhanh chóng gắn liền với sự cám dỗ và tội lỗi xác thịt.

Các họa sĩ thời Hậu kỳ Trung cổ như Giotto đã cho ra đời hình ảnh của quỷ với những đặc điểm giống như loài dê. Trong bức tranh Last Judgment của ông, những con quỷ có sừng đang dùng cây chĩa hành hạ loài người. Đây chỉ đơn giản là một trong nhiều mô tả của ác quỷ hiện thân cùng cặp sừng.

Anh em nhà Grimm lý giải tại sao dê lại có đôi mắt của Quỷ

Mối liên hệ giữa dê và ác quỷ tiếp tục phát triển mạnh vào thế kỷ 19. Năm 1812, anh em nhà Grimm xuất bản cuốn truyện cổ Grimm với những câu chuyện gốc nổi tiếng vì mức độ khủng khiếp và rùng rợn hơn nhiều so với những phiên bản hiện đại của chúng.

Cuốn sách chứa 211 câu chuyện cổ tích nguyên bản, một trong số đó có nêu lý do tại sao dê lại liên quan đến ma quỷ. Truyện The Lord's Animals and the Devil's (Loài vật của Chúa và Quỷ dữ) kể về cách Quỷ tạo ra dê và sau đó cắn đứt đuôi chúng:

Khi đi đến đồng cỏ, lũ dê thường bị vướng đuôi vào hàng rào, sau đó Quỷ phải đến gỡ chúng ra, gây rất nhiều phiền toái. Cuối cùng chuyện này cũng làm hắn ta nổi điên nên hắn mới cắn đứt đuôi từng con dê một, do đó ngày nay chúng ta mới thấy dê bị cụt đuôi.

Sau khi bầy sói của Chúa tiêu diệt đàn dê của Quỷ, Chúa hứa sẽ trả lại dê cho Quỷ khi tất cả những chiếc lá rụng từ trên cây xuống. Thật không may cho Quỷ, có một cái cây ở Constantinople không bao giờ rụng hết lá. Điều này làm Quỷ phát điên:

Trong cơn thịnh nộ của mình, hắn móc mắt tất cả những con dê còn lại ra và thay mắt mình vào. Đây là lý do tại sao loài dê có đôi mắt quỷ dữ, đuôi của chúng bị cắn, và tại sao Quỷ thích giả hình dạng của dê.

Lévi vẽ Baphomet với đầu dê để minh họa cho sự đối lập

Những người theo chủ nghĩa huyền bí của thế kỷ 19 thường nhìn ra thế giới qua lăng kính đen-trắng. Chẳng hạn như huyền bí gia Lévi tin rằng vũ trụ được cai trị bởi một bộ luật cố định, một "bảng chữ cái thiêng liêng" được phản ánh theo hình minh họa Sabbatic Goat.

Hình có hai mặt trăng lưỡi liềm - một màu đen ở góc dưới bên phải và một màu trắng ở góc trên bên trái. Lévi cho biết sinh vật này là lưỡng tính, tượng trưng cho sự đối lập nhị phân của nam và nữ.

Ông cũng nêu ra lý do tại sao mình lại chọn miêu tả Baphomet theo cách như vậy: "Đầu dê là sự kết hợp và hợp nhất một số đặc điểm của chó, bò và lừa, đại diện cho trách nhiệm độc quyền của vật chất và phơi bày những tội lỗi thể xác trong cơ thể."

Hình vẽ thần Baphomet tạo cảm hứng cho lá bài The Devil trong bộ bài Tarot

Khi chủ nghĩa tâm linh trở nên phổ biến ở cả Châu Âu và Châu Mỹ, cuốn sách của Lévi thu hút được nhiều sự chú ý hơn. Arthur Edward Waite, người mà sau này đã đồng sáng tạo bộ bài Tarot Rider-Waite cổ điển, lần đầu tiên phát hiện ra tác phẩm của Lévi là vào năm 1881. Đến năm 1886, ông bắt đầu dịch nó sang tiếng Anh.

Ông tiếp tục nghiên cứu về tâm linh và những điều huyền bí. Vào năm 1910, ông phát hành bộ bài Tarot Rider-Waite, lấy cảm hứng từ sự giải thích của Lévi cho lá bài Tarot. Họa sĩ minh họa Pamela Coleman Smith biến đổi hình của Lévi bằng cách thay bộ móng guốc thành móng vuốt - giống như của một con chim - và thay đổi khuôn mặt thành con thú dữ dằn hơn.

Giáo hội Satan đặt bức tượng đầu dê vào năm 2008 nhằm thách thức bộ luật sửa đổi đầu tiên

Giáo hội Satan đã sử dụng hình ảnh vị thần Baphomet nhằm thách thức chính quyền bang Arkansas. Cơ quan lập pháp bang trước đó vừa ra phê duyệt xây dựng tượng đài Mười Điều Răn cho Tòa nhà Quốc hội. Để chống lại sự hòa hợp giữa giáo hội và nhà nước, những người theo đạo Satan đã tập trung bên ngoài tòa nhà để trưng ra tượng đài của riêng họ: một bức tượng thần Baphomet cao gần 2,5m cùng với một đứa trẻ.

Giáo hội Satan nỗ lực sử dụng những phương tiện hợp pháp đúng đắn nhằm xây dựng nên bức tượng của mình, nhưng họ không bao giờ nhận được phản hồi từ các nhà lập pháp bang. Lucien Greaves, người phát ngôn và đồng sáng lập Đền thờ Satan giải thích:

Sự kiện được dự định là một cuộc tụ họp hòa nhập, nơi Đền thờ Satan sẽ cử hành đa nguyên cùng với các diễn giả Cơ đốc và những ai không thuộc tôn giáo. Những người thuộc các tín ngưỡng khác nhau sẽ cùng nhau tụ họp tại Tòa nhà Quốc hội nhằm phản đối những nỗ lực của Cơ quan lập pháp bang Arkansas trong việc ưu tiên tôn giáo này hơn các tôn giáo khác.

Mối liên hệ giữa dê và Satan vẫn còn hiện hữu trong những bộ phim như The Witch

Năm 2017, tạp chí GQ tuyên bố đây là “ thời hoàng kim của dòng phim kinh dị”. Bộ phim The Witch (Phù Thủy) năm 2015 của Robert Egger cũng được ra mắt theo dòng trào lưu nhờ diễn xuất đột phá của "ngôi sao" Black Philip. Trong phim, chú dê nặng đến 105 kg này được nuôi bởi một gia đình mắc chứng hoang tưởng và ảo giác, sinh sống ở vùng nông thôn New England những năm 1630.

Khi bộ phim trở nên kịch tính cùng với những cơn hoảng loạn cực đại của gia đình này, khán giả cũng đồng thời nhận ra rằng Black Philip chính là ác quỷ.