Công Nghiệp Tương Lai - Đâu là những con đường đầy hứa hẹn?

Alec Ross là một chuyên gia chính sách công nghệ người Mỹ, từng là Cố vấn cấp cao về Đổi mới cho Ngoại trưởng Hillary Clinton. Năm 2016, ông xuất bản cuốn sách Công Nghiệp Tương Lai, nói về những ngành công nghiệp sẽ làm thay đổi thế giới.

Loài người đang ở trên đỉnh của một sự thay đổi chóng mặt. Đó là cảm giác của Alec Ross trong Công Nghiệp Tương Lai. Khi chúng ta ngoảnh đầu nhìn lại và so sánh quá khứ với hiện tại, chúng ta sẽ có cùng cảm giác với tác giả khi tưởng tượng về một thế giới tương lai khác hẳn với những gì chúng ta từng biết. Với Internet, thế giới đã chứng kiến một sự thay đổi triệt để. Với tốc độ đang phát triển mạnh mẽ của sức mạnh tính toán, nhiều ngành công nghiệp chắc chắn sẽ bị đảo lộn.

Công Nghiệp Tương Lai tập trung vào năm lĩnh vực sẽ thúc đẩy sự thay đổi trong 20 năm tới đối với nền kinh tế và xã hội của chúng ta, đó chính là:  tự động hóa, chăm sóc sức khỏe, mã hóa, hệ thống hóa tiền tệ và cuối cùng là dữ liệu lớn.

Tác giả viết về mặt tích cực và tiêu cực của công nghệ, xác định ai là người chiến thắng và ai là kẻ thua cuộc. Phải thừa nhận là công nghệ đóng một vai trò to lớn trong việc khắc phục những vấn đề phức tạp nhất của thế giới. Khi thế giới đang trong quá trình chuyển đổi nhờ công nghệ, những người có được lợi thế tiên phong sẽ tiến xa hơn, trong khi những người không có khả năng thích nghi sẽ bị bỏ rơi và bị thay thế, mà dễ thấy nhất là bị máy móc thay thế trong vấn đề việc làm. Các công việc tay chân mang tính lặp đi lặp lại và yêu cầu hàm lượng tri thức không cao sẽ bị máy móc thay thế trước. Trong khi đây là điều bất lợi cho người lao động, thì từ quan điểm của nhà tuyển dụng, đây là một điều có lợi bởi họ không cần trả lương cho máy móc và nhờ thế mà giảm chi phí nhân công.

Mâu thuẫn về lợi ích giữa nhà tuyển dụng và người lao động không phải là mâu thuẫn duy nhất liên quan đến cơ khí hóa. Có người e sợ rằng robot sẽ bắt đầu có nhận thức và vượt qua trí thông minh con người, từ đó thống trị thế giới. Có những người cho rằng cho dù máy móc có trở nên tiên tiến đến đâu thì vẫn phải phụ thuộc vào con người. Dù thế nào đi chăng nữa thì chỉ có tương lai mới trả lời được. 

Mình không thích cuốn sách này cho lắm, bởi vì nhìn chung thì các vấn đề mà tác giả trình bày không có gì quá mới mẻ. Chúng đã được nhắc đến nhiều trên báo đài và các phim khoa học viễn tưởng: sự già hóa dân số đang tăng nên con người sẽ cần đến sự hỗ trợ của robot và tiềm năng của robot nano để chẩn đoán và điều trị bệnh ở cấp độ tế bào; sự phát triển của hệ gen học sẽ giúp cho việc chẩn đoán ung thư sớm hơn và cung cấp các phương pháp điều trị dựa trên di truyền để điều trị bệnh tâm thần và làm chậm tác động của tuổi tác; các cuộc tấn công mạng vào các tập đoàn lớn đã khiến an ninh mạng trở thành một trong những ngành phát triển nhanh nhất hiện nay, v.v… Đôi khi mình còn phát chán với giọng văn khô khan của tác giả. Có quá nhiều những thuật ngữ khó hiểu, những cái tên xa lạ, và cả những câu chuyện mà tác giả trình bày không khéo khiến cho toàn bộ cuốn sách thiếu tính hấp dẫn.

Tuy vậy, vẫn có điều khiến mình thích ở tác giả là ông trình bày mọi việc theo kiểu trung dung, không nghiêng hẳn về phía bên nào khi trình bày cả khía cạnh tốt và xấu của công nghệ. Alec Ross không nhìn mọi thứ qua cặp kính màu hồng. Ông thừa nhận rằng công nghệ và toàn cầu hóa gắn liền với nhiều cuộc tranh luận về đạo đức. Nhưng cuối cùng, ông vẫn lạc quan về sức mạnh của công nghệ trong việc giải quyết các vấn đề lớn như nghèo đói, biến đổi khí hậu và khan hiếm lương thực.

Phần mà mình thấy ổn nhất trong cuốn sách là chương sáu, Địa lý của các thị trường tương lai. Chương này cho thấy việc nắm bắt các xu hướng công nghiệp và dựa vào đó để định hướng chính sách là yếu tố tiên quyết cho sự thành công ở từng quốc gia. Trong chương này, tác giả có nhắc đến câu hỏi “Làm thế nào để có thể tạo ra Thung lũng Silicon của riêng mình?” Câu trả lời là tạo ra một khu công nghệ và có các phòng thí nghiệm R&D và các trường đại học, kết nối các ngành công nghiệp với nhau, bảo vệ sở hữu trí tuệ và cung cấp môi trường pháp lý thuận lợi, có chính sách để khuyến khích các nhà khoa học, công ty và người dùng đóng góp sự sáng tạo. Nhưng bấy nhiêu đó sẽ không đủ nếu chúng ta coi thường vai trò của phụ nữ và các nhóm thiểu số trong xã hội. Ngoài ra, việc giao lưu với các quốc gia khác, tìm hiểu phong tục của các nền văn hóa khác cũng là một phần của công thức thành công. Những điều này cho thấy quan điểm cởi mở của tác giả về bình đẳng chủng tộc, bình đẳng giới tính và cả niềm hy vọng của ông về khả năng vươn cao của các quốc gia đang phát triển, khiến cho mình cảm thấy tôn trọng tác giả nhiều hơn.

Nếu các bạn muốn biết cách tìm đường phát triển và dự đoán các cơ hội trong thế giới ngày nay thì có thể bắt đầu với cuốn sách này, nhưng mình phải nói trước là cuốn sách này không quá hấp dẫn đâu.

Chấm điểm: 6/10.