Vụ Án (Franz Kafka) : Một mối suy tư hay một lời thú tội?

(Ngâm quyển này từ tháng 12 năm ngoái đến giờ vì thú thực là khó hiểu quá, giờ thấy cũng ngấm được một chút rồi nên mới ngồi viết review. Vụ Án mà của Franz Kafka thì chắc chắn không phải tiểu thuyết trinh thám rồi, nhưng so độ hack não thì đọc tiểu thuyết trinh thám có khi còn nhẹ nhàng hơn. Thôi thì, chào mừng quay lại với hệ tư tưởng Kafkaesque!)

Đọc Kafka khó hiểu là điều không thể phủ nhận, nhưng bằng cách nào đó mà người ta vẫn cứ bị cuốn vào các tác phẩm của ông. Đó là những câu chuyện mơ hồ, phi lý nhưng được Kafka kể lại theo một lối thuyết phục đến kì lạ. Ví như anh chàng Gregor Samsa trong Hóa Thân ngủ dậy bỗng thấy mình hóa thành một con bọ khổng lồ; anh đạc điền K đến Lâu Đài để bị cuốn vào một mớ bòng bong; thì Josef K. đang yên đang lành bỗng nhận được thông báo về Vụ Án.

Josef K. đón sinh nhật tuổi ba mươi bằng một vụ bắt bớ ngay trên giường, người ta đánh thức anh bằng thông báo anh đang bị nghi ngờ phạm tội. Josef trở thành bị cáo trong một vụ án mà anh còn chẳng biết nó đến từ đâu. Thật phi lý khi người ta bị nghi ngờ phạm một tội danh mơ hồ nào đó mà họ không được biết tên, nhất là trong “một đất nước pháp quyền, nơi thanh bình, luật pháp được tôn trọng”. Ban đầu anh đinh ninh đây chỉ là trò đùa mừng sinh nhật của đồng nghiệp, nhưng rõ ràng rằng mọi thứ đang đi xa hơn một trò đùa. Họ bắt Josef K. phải đến trình diện để hỏi cung vào ngày Chủ Nhật mỗi tuần cho đến khi có kết quả chính thức.

Ban dự thẩm và tùy phái đều là những kẻ thích gây khó dễ với cái lý lẽ “làm theo luật”, luật sư chỉ biết dông dài với những lời khuyên, còn tiến trình xử lý thì chậm chạp đến vô nghĩa. Những người xung quanh luôn gián tiếp nhắc nhở Josef về vụ án, họ biến vụ án thành một thực thể đè nặng lên tinh thần anh. Càng ngày anh càng không thể ngó lơ vụ án được nữa, anh tìm đủ mọi cách để đương đầu với nó. Nhưng rủi thay, chính những hành động mang tính chất phản kháng ấy đã mang về cho anh phán quyết kết thúc thay vì lời tuyên vô tội.

Thú thực thì phân tích một tác phẩm của Kafka chưa bao giờ là việc dễ dàng, nhất là với một tác phẩm như Vụ Án. Có người cho rằng đây là câu chuyện diễn ra trong nội tâm Kafka khi ông cảm thấy có lỗi sau vụ từ hôn với Felice Bauer, cũng có người xem Vụ Án là một tác phẩm mang tính siêu hình, tôn giáo, lên án chế độ toàn trị. Người ta tranh cãi nhiều về Vụ Án, nhưng vì đây là Franz Kafka nên tất nhiên sẽ chẳng có câu trả lời rõ ràng nào. Với cá nhân mình thì mình khá thiên về ý kiến đầu tiên, vì dường như “vụ án” xuất phát từ chính bản thân Josef K.

Ban đầu Josef khẳng định bản thân “vô tội” một cách chắc chắn, anh không hề tin vào vụ án. Nhưng sự đinh ninh ấy về sau không còn nữa, Josef bắt đầu ngờ vực bản thân mình. Anh ta lo sợ trước suy nghĩ của mọi người, anh cảm thấy bất lực trước tòa án và cuộc gặp với linh mục trong nhà thờ cho thấy rằng anh đang lạc lối. Anh không còn đấu tranh để “được tha bổng” nữa, thậm chí còn bỏ qua cơ hội được cứu ngay trước khi bản án được thi hành. Josef K. đã thấu tỏ rằng bản chất của “vụ án” đến từ chính bản thân mình, vậy nên anh lựa chọn sự kết thúc.

Vụ Án cùng với Lâu Đài và Kẻ Mất Tích là 3 tác phẩm nằm trong số văn bản ít ỏi được Max Brod giữ lại sau di chúc của Kafka, nhưng so với 2 tác phẩm còn lại thì Vụ Án vẫn là một tập bản thảo chưa hoàn thiện. Kafka bắt đầu sáng tác Vụ Án vào tháng 8 năm 1914 và đến tháng 2 năm 1915 thì bỏ dở, như ông viết trong nhật ký là: “Đình trệ hoàn toàn. Bị dằn vặt triền miên”. Khác với bản thảo theo tuần tự của Lâu Đài và Kẻ Mất Tích, Kafka viết Vụ Án mà không hề đánh thứ tự các chương. Ông viết các chương giữa sau khi đã viết hai chương đầu và cuối, vì ngưng nhiều đợt nên còn có khá nhiều chương chưa hoàn tất. Vậy nên Vụ Án sẽ gồm phần truyện chính do Max Brod biên tập lại (bằng trí nhớ và cảm nhận của ông) và một phần gồm những chương dang dở để độc giả tự đọc và bổ sung vào cốt truyện chính.

Cá nhân mình thấy đọc riêng các chương dở dang cũng chẳng ảnh hưởng gì mấy, vì hầu như những chương ấy chỉ để bổ sung bối cảnh và nhân vật. Nếu được hoàn thiện thì có lẽ hệ thống nhân vật sẽ phong phú hơn hoặc có thêm plot twist gì đấy, nhưng tác giả đã bỏ ngang thì đành chịu vậy. Đánh giá chung là không quá khó đọc, còn cách hiểu thì có lẽ phụ thuộc vào quan điểm cá nhân mỗi người. Dù gì thì cái tên Franz Kafka cũng đủ để bảo chứng cho tác phẩm rồi, tuy hơi kén người đọc một chút nhưng chắc chắn sẽ là một Vụ Án thú vị đấy.

Đánh giá cá nhân: 4.5/5 (trừ nửa điểm vì sự khó chiều của tác giả)