Demian - Câu Chuyện Tuổi Trẻ Của Emil Sinclair: Trưởng thành là một trải nghiệm đầy đau đớn

Hermann Hesse (1877 - 1962) là nhà văn, nhà thơ, họa sĩ nổi tiếng người Đức. Ông được trao tặng Giải Goethe và Giải Nobel Văn học vào năm 1946. Tiểu thuyết Demian - Câu Chuyện Tuổi Trẻ Của Emil Sinclair được xuất bản năm 1919, là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Hermann Hesse về hành trình khám phá bản thân của một con người.

Được nuôi nấng cẩn thận trong một gia đình Cơ Đốc ngoan đạo, Emil Sinclair cảm thấy thật an toàn và hạnh phúc khi ở trong thế giới của cha và mẹ, nơi có “ánh sáng lan tỏa dịu dàng, sự trong trẻo và sạch sẽ, những cuộc đối thoại lặng lẽ và thân thiện”. Tuy nhiên, Sinclair nhận ra bản thân không thể mãi thánh thiện và trong sạch giống như cha mẹ và các anh chị em của mình. Cậu bị thế giới “gớm ghiếc, đầy cám dỗ, kinh hãi và bí ẩn” ngoài kia dụ dỗ và lôi cuốn, bắt đầu từ chuyện cậu bị thằng bạn Kromer tống tiền.

Sinclair ăn cắp tiền tiết kiệm để nộp cho Kromer trong một thời gian dài. Cậu biết bản thân làm sai, nhưng không dám thú nhận với bố mẹ, cũng không dám chống lại Kromer. Trong trình trạng dằn vặt tâm can, Sinclair vô tình gặp được Demian, người đã giúp cậu cắt đứt với Kromer, đồng thời cũng là “ngọn hải đăng” dẫn đưa cậu qua cơn bão tố của tuổi dậy thì. 

Demian gieo vào lòng Sinclair nỗi hoài nghi về những giáo điều của Cơ Đốc giáo. Tại sao Cơ Đốc giáo chỉ tôn thờ một nửa tốt đẹp của thế giới này? Tại sao Cơ Đốc giáo lại không muốn nhìn nhận tội lỗi một cách trực diện, trong khi con người để cho tội lỗi làm chủ bản thân hết lần này đến lần khác? Sinclair ban đầu e sợ trước suy nghĩ khác biệt của Demian, nhưng rồi cậu bị thuyết phục. Demian đã giúp cậu nhìn sâu vào bản thân để hiểu rằng ai cũng mang trong mình phần thiện và phần ác. Tội lỗi là một phần bản năng của con người, không thể nào chối bỏ nó hoàn toàn.

Vấn đề của Sinclair là vấn đề mà mình và nhiều người khác đã và đang gặp phải. Hầu như ai cũng trải qua quãng thời gian từ bỏ đi sự trong sáng của trẻ thơ để hòa mình vào xã hội đảo điên của loài người, và những ai nhận ra sự trong sáng đang bị thế chỗ bởi thói hư tật xấu, thì sẽ phải chịu sự dằn xé dữ dội trong tâm hồn. 

Khi Sinclair lên cấp ba là lúc cậu không có Demian bên cạnh. Cậu sa đà vào rượu chè và bỏ bê học tập. Cậu không còn giữ được sự gương mẫu như cha mẹ kỳ vọng, và trong khi nhận thức rằng bản thân mình đang bị nhơ bẩn chiếm lấy, Sinclair mới thấy “thế giới con trẻ ngày càng trở nên sai lệch và phi thực tế.” Ngoài mặt, Sinclair chỉ trông giống như một chàng trai đang tới thời kỳ nổi loạn, nhưng bên trong cậu là sự vô định, rối rắm và hoang mang khi mắc kẹt giữa tiếng gọi của bản năng tội lỗi và nỗ lực bấu víu vào giáo lý được học từ thuở ấu thơ. Nỗi hoang mang của Sinclair cũng chính là nỗi hoang mang mà mình đang trải qua: thế giới, và ngay cả bản thân mình, thật là ngoài sức tưởng tượng, chẳng có chút nào trùng khớp với thế giới qua lăng kính tốt đẹp mà mẹ cha đã trao cho. Trong lúc cô đơn tột cùng vì không được ai thấu hiểu, Sinclair đã lấy những lời của Demian làm kim chỉ nam. Chấp nhận phần ác của bản thân là cách để cậu hòa hợp giữa thế giới bên trong và thế giới bên ngoài.

“Chú chim đấu tranh thoát khỏi quả trứng. Quả trứng là thế giới. Ai muốn được sinh ra, trước hết phải phá hủy một thế giới. Chú chim bay tới bên Chúa. Tên của vị Chúa là Abraxas.”

Mình rất thích văn phong đậm chất tượng trưng của Hermann Hesse. Bên cạnh việc nhắc đến nhiều điển tích trong Kinh Thánh, Hesse gây ấn tượng cho mình với cách sử dụng hình ảnh chú chim và hình ảnh Abraxas. Trong khi chú chim tượng trưng cho sự đấu tranh nội tâm trong hành trình trưởng thành, thì Abraxas, một biểu tượng của thuyết Ngộ đạo, lại tượng trưng cho ranh giới mong manh giữa hai nửa tốt - xấu của một con người. Cơ Đốc giáo coi Abraxas là một con quỷ, nhưng đối với một số giáo phái dị giáo thời Trung cổ, Abraxas lại là một vị thánh. Ở Abraxas, cả ánh sáng và bóng tối trộn lẫn và hợp nhất làm một. 

Có thể nói rằng Sinclair đã xem Demian như là Abraxas của chính cậu, vì rõ ràng Demian được xây dựng không giống như một con người bình thường, mà đúng hơn là một biểu tượng, một vị thần và cũng là một con quỷ. Đối với các tín đồ Cơ Đốc giáo, Demian là hiện thân cho quỷ dữ vì dám nghi ngờ những điều Kinh Thánh xác nhận, nhưng đối với Sinclair, Demian là vị thánh dẫn đường đã soi ánh sáng vào những góc tối trong tâm hồn cậu. Bút pháp tượng trưng của tác giả đã liên kết Demian với hình ảnh Abraxas bằng cách khoác lên nhân vật này một thần thái siêu thực và vượt trội. “Còn Demian chân chính lại trông như thế này: sắt đá, cổ xưa, như một loài dã thú, như đá cẩm thạch, đẹp đẽ mà lạnh lùng, chết chóc nhưng cũng bí mật chứa đựng một nguồn sống phi thường.”

Sinclair thường mơ thấy cậu đang yêu một người có nhiều điểm tương đồng với Abraxas và Demian: “thiên thần và ác quỷ, đàn ông và phụ nữ hợp thành một, con người và thú vật, sự tốt đẹp cao quý nhất và sự xấu xa bỉ ổi nhất.” Những giấc mơ của Sinclair được Hermann Hesse viết ra dựa trên kiến thức về tâm lý học phân tích của nhà tâm thần học Carl Jung, qua đó cho thấy rằng Sinclair đang rơi vào cuộc đấu tranh nội tâm đầy phức tạp, rằng cậu đã bắt đầu “ngộ đạo”, không thể lúc nào cũng ở phe của những thiên thần mà đôi khi phải nhượng mình trước ma quỷ.

Đối với mình, đọc Demian - Câu Chuyện Tuổi Trẻ Của Emil Sinclair cũng giống như đang nhìn lại bản thân mình vậy, vì tâm trạng của Sinclair có quá nhiều điểm tương đồng với mình. Mình đánh giá rất cao quyển sách này không chỉ vì sự “hợp rơ”, mà còn ở cách sử dụng ngôn ngữ đơn giản mà không làm mất đi tính sâu sắc của thông điệp.

Cuốn sách không cổ súy chúng ta làm điều sai trái, mà khuyến khích sự tự nhìn nhận bản thân. Trong bất cứ hoàn cảnh nào, hành trình tìm về với bản thân là một hành trình cô đơn và đầy đau đớn. Sẽ lại càng đau đớn hơn nếu chúng ta gạt bỏ tiếng nói của bản thân, vứt bỏ tri giác mà lẩn trốn vào đám đông một cách nhút nhát. Suy cho cùng, ai cũng cần có một Demian cho riêng mình, để học cách chấp nhận sự không hoàn thiện của bản thân và không e sợ cách nhìn nhận khác biệt của chính mình.

Chấm điểm: 10/10.