Trung Quốc triển khai hệ thống tính điểm công dân như trong phim: Thật hay đùa?

Gần đây, có thể mọi người đã đọc một số mẩu tin tức về hệ thống tính điểm công dân của Trung Quốc, một hệ thống mang tính bắt buộc, tính điểm dựa trên nhiều khía cạnh từ việc mua hàng cho đến quan điểm chính trị của những người xung quanh mình. Và phần thưởng cho việc có điểm cao là những thứ như xin visa dễ hơn, tốc độ kết nối Internet cao hơn. Nghe có vẻ như khá ép buộc và lệ thuộc nhỉ?

Tuy nhiên, mọi chuyện không hẳn là như vậy. Có vẻ như các trang báo lớn như BBC, Independent, Wired,…đã có một vài nhầm lẫn, và đây là một điều quan trọng họ đã hiểu nhầm: Hệ thống điểm tín dụng của Sesame, hệ thống điểm của Tencent và hệ thống của chính phủ (Dự kiến sẽ ra mắt vào năm 2020) hoàn toàn không giống nhau, đó là 3 hệ thống khác nhau, nhưng các trang báo vẫn cho rằng 3 hệ thống đó thật ra là 1 và do chính phủ đề ra.

Hệ thống của tập đoàn Alibaba (Sesame Credit System)  và hệ thống của tập đoàn Tencent là 2 sản phẩm không liên quan đến chính phủ.

Sesame Credit có khả năng cung cấp một số tính năng như là sự ưu tiên khi check-in ở Hãng hàng không quốc tế Bắc Kinh. Tuy nhiên, Sesame không có khả năng cung cấp visa. Điều đó cực kì mơ hồ. Thêm vào đó, chính phủ Trung Quốc cũng không thật sự hài lòng với việc này, theo trang báo Caixin, ngân hàng nhân dân Trung Quốc cảm thấy rất phiền vì các dịch vụ ưu tiên này, và người đại diện ngân hàng cũng đã từng đứng lên kêu gọi Sesame Credit ngừng cung cấp các chính sách ưu đãi để mọi người có thể bình đẳng như nhau.

Hệ thống tính điểm online của Sesame Credit, theo như một số nhận định, là một chiến lược kinh doanh rất tốt, được thiết kế để khuyến khích người dùng sử dụng dịch vụ thanh toán của tập đoàn Alibaba – Alipay.

Nhìn vào hệ thống tính điểm của tập đoàn Tencent, các bài báo chỉ ra rằng hệ thống Tencent còn dựa vào thống kê hoạt động của người dùng trên các trang mạng xã hội để tính điểm cho người dùng.

Khác biệt giữa 2 hệ thống này sẽ trở nên có lí nếu chúng ta nhìn vào thế mạnh của cả 2. Alibaba, một tập đoàn kinh tế, tập trung vào lịch sử mua hàng của người dùng để tính điểm. Tencent, một công ty lớn mạnh trong thị trường công nghệ, thì đặt những thứ về hoạt động của người dùng trên mạng xã hội là ưu tiên.

Hiện tại, Trung Quốc vẫn chưa có một hệ thống tính điểm công dân cho toàn thể dân số như các nước ở phương Tây, nên những hệ thống tính điểm của các công ty tư như Alibaba, Tencent, đang là những bước đi đầu tiên. Hệ thống tính điểm mang tính bắt buộc của chính phủ ra mắt vào năm 2020.

Hệ thống tính điểm công dân của Trung Quốc là một hệ thống hoàn toàn khác so với 2 hệ thống đã nêu trên. Chưa có sự khẳng định rõ ràng nào về việc hệ thống sẽ hoạt động thế nào, nguồn thông tin duy nhất về tương lai của hệ thống này nằm trong một văn kiện xuất bản bởi Hội đồng Nhà Nước năm 2014.

Văn kiện dài dòng đã không đi thẳng vào trọng tâm của vấn đề được nêu ra và đã không đi vào những đề tài như cách hoạt động, tính điểm của hệ thống này. Tuy nhiên, một điều mà chính phủ Trung Quốc chắc chắn là hệ thống sẽ không đánh giá công dân dựa trên mức tài chính, nhưng lại muốn dùng hệ thống tính điểm này như là một cách để thưởng cho “sự chân thành” (Và trừng phạt những người không cư xử tốt) trong xã hội.

Với những thông tin đó, có thể trong tương lai xa, một hệ thống kiểm soát toàn quốc sẽ thật sự là một mối quan ngại, khi mà chính phủ Trung Quốc ép buộc việc thu thập dữ liệu từ người dân, những thứ như lịch sử mua hàng, thống kê lịch sử duyệt web cũng sẽ không là ngoại lệ. Và với khả năng tài chính cũng như các tập đoàn lớn, việc thực hiện những dự kiến đó cũng sẽ không là khó khăn cho lắm.

Còn ở thời điểm hiện tại, mọi thứ vẫn chưa rõ ràng, nên mỗi lần bạn thấy cái gì đó trên mạng, hãy suy nghĩ thật thấu đáo trước khi hoàn toàn tin. Trung Quốc hiện nay không áp dụng một hệ thống tính điểm công dân bắt buộc, và những mẩu tin xuất hiện trên mạng đều lấy từ hệ thống tính điểm của 2 tập đoàn lớn, Alibaba và Tencent, hoàn toàn không có liên quan đến dự định của chính phủ Trung Quốc. Những chi tiết trong các mẩu tin cũng đã có thể bị phóng đại.