Kì thị và bị lãng quên: Số phận bất hạnh của những đứa trẻ đáng lẽ nên chết từ trong bụng mẹ

Ngày 26/5 vừa rồi là một ngày quan trọng của đất nước Ireland. Hơn 66% dân số nước này ủng hộ việc hợp pháp hóa phá thai, sau hơn hàng chục năm áp đặt lệnh cấm phá thai dưới mọi hình thức. Rất nhiều người dân đã đổ ra đường ăn mừng cho bước ngoặt mới của lịch sử, cùng hàng triệu thông điệp chúc mừng từ mạng xã hội.

Thế nhưng, có những người đã không thể hòa chung bầu không khí này. Bởi những nỗi đau mà lệnh cấm phá thai khắc nghiệt suốt nhiều năm đã gần như khiến cảm xúc họ tê liệt, hay tệ hơn, khiến cho những anh em của họ phải chết trong tức tưởi.

Từ câu chuyện của một bé gái

Catherine Corless sẽ không bao giờ quên được ngày hôm ấy, cái ngày mà cả cuộc đời bà thay đổi.

Sáng hôm ấy, trời mù sương, đúng kiểu thời tiết đặc trưng của hòn đảo Ireland. Cô bé 6 tuổi lên xe cùng mẹ, lái qua những con đường ngoằn nghèo, nhỏ bé để đến ngôi nhà mới của mình. Đó là Mái ấm cho Bà mẹ và Trẻ em, một cơ sở chăm sóc nhân đạo do hội thánh Ireland lập ra để chăm sóc những bà mẹ đã lỡ mang thai ngoài ý muốn và những đứa con của họ. Nhưng khác với vẻ chào đón bên ngoài, thái độ của các nữ tu, hay những sơ chăm sóc lại không như thế.

Trong con mắt của những người lớn này, bọn trẻ sinh ra từ những bà mẹ không chồng mà chửa là một thứ tạo vật “tội lỗi”, là bọn trẻ không được thừa nhận. Đến cả những học sinh ở khu trường lân cận, nơi mà những đứa trẻ bình thường và của Mái ấm đi học cùng nhau, chúng cũng không muốn chơi với bọn “con hoang”, những kết quả từ dục vọng không thể kiểm soát của các phụ nữ trẻ lầm lỡ.

Là một cô bé nhạy cảm, Catherine cũng nhận thấy sự phân biệt trong cách đối xử của mọi người xung quanh. Hàng đêm, cô gái bé nhỏ không thể nguôi đi suy nghĩ về bản thân mình: “Mình là ai?” “Mình làm gì ở đây?”.

Đáng buồn ở chỗ, Catherine không phải là cô bé duy nhất được đưa đến Mái ấm Công giáo mờ ám này.

Đến bí mật của cả một hệ thống

Mái ấm cho Bà mẹ và Trẻ em Thánh Mary được thành lập trên nền một nhà kho bỏ hoang, và từ khi được mở cho đến khi đóng cửa vào năm 1961, có hơn 50 bà mẹ đơn thân và 125 đứa trẻ đã lớn lên và được chăm sóc ở đây. Toàn bộ kinh phí duy trì hoạt động cho Mái ấm này đều đến từ những mối quan hệ khăng khít giữa chính quyền của đất nước và quyền lực tuyệt đối trong tay Giáo hội Công giáo Ireland.

Sở dĩ, nhiều bà mẹ lầm lỡ phải tìm đến những ngôi nhà này là bởi định kiến sâu sắc dành cho phụ nữ không chồng mà chửa, thứ đã được xây dựng lên suốt hàng trăm năm dưới sự xây đắp từ các niềm tin tôn giáo và những quan điểm cứng nhắc về phụ nữ từ bao đời. Những thiếu nữ này, họ không chỉ làm ảnh hường đến quyền thừa kế hợp pháp của những đứa con có đủ cả cha lẫn mẹ, mà còn đem lại nỗi ô nhục cho gia đình. Tưởng tượng xem, một cô gái ngây thơ bị một tên khốn nạn làm cho có bầu, và rồi quất ngựa truy phong. Cô ấy sẽ chẳng còn lựa chọn nào khác, ngoại trừ bay đến nước Anh hay phải đến Tuam để không còn để lại điều tiếng nào cho gia đình mình.

Với những phụ nữ vẫn còn mang nguyên bụng bầu đến Mái ấm này, người mẹ sẽ được chăm sóc tận tình với chế độ ăn uống dành cho các mẹ bầu. Sau khi cho con bú lần đầu xong, các nữ tu sẽ thay tã cho bọn trẻ, còn việc của bà mẹ là đánh bóng sàn bẳng sáp hay giặt ga giường cho các căn phòng ở đây.

Sơ Julia, một người đã làm việc ở đây gần 40 năm không bao giờ quên được từng đứa trẻ, hay những bà mẹ phải đến nương nhờ ở đây.

Họ lo lắng, hoảng sợ, và cảm thấy tội lỗi khủng khiếp vì những chuyện mà mình đã làm. Những cô gái ấy, phải sống trong một xã hội tôn sùng đạo đức hơn là quyền tự do của phụ nữ. Họ cũng luôn sống trong những kí ức về ngày tháng xưa cũ, khi họ có nhiều lựa chọn hơn là chôn vùi cả đời mình ở một ngôi nhà đá cũ kĩ, cùng bao sự khinh rẻ từ cộng đồng xung quanh. Chỉ có những khóa học nghề bên ngoài, là đủ khoan dung để tiếp nhận họ vào học, làm tiếp cuộc đời.

Vậy còn bọn trẻ vô tội thì sao?

Sơ Julia cũng nói rằng, có nhiều phụ nữ đã không ngừng gọi tên con mình qua khung cửa sổ. Bà không tiết lộ, bọn trẻ ở Mái ấm đã ở đâu, chỉ trừ một vài điều mà bà luôn phải giấu kĩ trong lòng suốt thời gian làm việc ở đó.

Trẻ con sẽ bị ở giữ ở trong các khu riêng biệt, nằm ngủ trên những chiếc nôi, hay giường nhỏ được dân địa phương quyên góp mỗi mùa giáng sinh. Ngay cả ông bà, hay anh chị em họ hàng cũng không được phép gặp bọn trẻ. Chúng cũng phải đối mặt với những căn bệnh nhiễm trùng nguy hiểm, hay những mối đe dọa từ các căn bệnh mà cơ thể bé nhỏ của những đứa trẻ này không đối chọi được.

“Như những con gà trong lồng” - Julia nói.

Bộ xương vô danh hé lộ danh sách tử thần

Catherine, Frannie Hopkins, hay nhiều người khác khi nói về tổ ấm tuổi thơ này khẳng định: “Thế đâu phải đã hết đâu."

Như Frannie và người bạn của ông, Barry, chia sẻ, không chỉ ông mà còn nhiều đứa trẻ ở đây đã phải trải qua một tuổi thơ đáng quên. Hai ông nói, họ không hoàn toàn là con ngoài giá thú, bởi cha của Frannie vẫn thường xuyên đến tìm và chơi với hai người.

Vào một buổi sáng nọ, sau ngày mà bố của Frannie lén lút đến gặp hai đứa trẻ, các cậu bé đã có một quyết định liều lĩnh.

Chạy trên những khu đất đầy cỏ dại ở phía tây nam, hai đứa trẻ bỗng nghe được tiếng động kì lạ từ phía dưới chân mình. Đó là âm thanh một tấm ván gỗ. Tò mò, bọn trẻ lật mở nó lên, và dưới đó là một mớ xương cùng bùn đất.

Hai thằng bé, một 9 tuổi, một 7 tuổi, khóc toáng lên, rồi chạy một mạch ra khỏi khu vực khủng khiếp đấy. Frannie và Barry kể cho bất cứ ai mà chúng gặp về trải nghiệm kinh hoàng trên. Frannie, cậu bé lớn tuổi hơn thề rằng, bố nó sẽ đánh nó nếu như quay trở lại đấy.

Bộ xương được cảnh sát xác nhận là của một người chết đói. Còn một linh mục lại nói rằng nó là của một tín đồ. Nhưng sự thật thì không phải như vậy, dù nó có phải mất rất nhiều thời gian sau để được tiết lộ.

Vào tháng 12/2012, bà Catherine, nhân vật chính trong bài viết này đã viết một bài tiểu luận, sau đó, nó đã trở nên vô cùng nổi tiếng khi được chia sẻ trên một phóng sự lịch sử về Tuam. Bên cạnh việc cung cấp những bằng chứng xác thực, bài tiểu luận cũng đưa ra kết luận: Bộ xương mà Frannie và Barry đã nhìn thấy là của một đứa trẻ khác.

Điều này lập tức đặt ra một câu hỏi lớn về lịch sử hoạt động của Mái ấm ở Tuam và nhiều cơ sở công giáo khác ở Ireland: Có hay không việc nhiều trẻ em bị chôn ngay tại chính mảnh đất của những cơ quan này? Và nếu như thế, tại sao bọn trẻ lại không được chôn cất một cách đàng hoàng?

Kết quả điều tra của chính Catherine đã khiến nhiều người bị chấn động mạnh. Một danh sách dài về tên, tuổi, ngày tử của những đứa đứa trẻ vô thừa nhận trong suốt 36 năm hoạt động của Mái ấm Tuam, cho đến khi nó bị phá hủy trong một trận lốc xoáy vào năm 1961.

Một con số biết nói, nhưng lạnh lùng: 796 trẻ em.

Một em bé năm tháng tuổi có tên là Patrick Derrane là đứa trẻ đầu tiên được ghi nhận trong danh sách này, chết do chứng viêm dạ dày. Vài tuần sau đó, một bé gái dưới 4 tháng tuổi qua đời do thiếu máu bẩm sinh. Và chỉ tính riêng trong năm đầu tiên, Mái ấm đã có đến 7 đứa trẻ qua đời. Các năm tiếp theo còn tiếp tục tăng lên, và không có sự biến động nào trong đồ thị tăng trưởng chết chóc này:

Năm 1930, 9 trẻ.

Năm 1931, 11 trẻ.

Năm 1932, 24 trẻ.

Năm 1933, 32 trẻ.

Nguyên nhân thì có rất nhiều, từ những căn bệnh truyền nhiễm như sởi, cúm, ho gà cho đến các chứng bệnh thường thấy ở các cơ sở chăm sóc có điều kiện nghèo nàn như thế này như suy dinh dưỡng hay lao. Nhưng điểm chung của tất cả những số liệu, hay thông tin trên là: Chúng chắc chắn là sự thật.

Cả quốc gia chấn động

Một ngày mùa thu, một Ủy ban điều tra những Mái ấm cho bà mẹ và trẻ em đã tiến hành một cuộc điều tra sâu rộng và toàn diện cả hệ thống. Ủy ban tập trung điều tra vào 18 cơ sở trên khắp cả nước, từ thành phố thủ đô Dublin, cho đến cả những vùng nông thôn như Westmeath, Galway. Và kết quả sau này đã tạo ra cả một cơn địa chấn ở một quốc gia nổi tiếng yên bình như Ireland, đồng thời giáng một đòn mạnh vào quyền lực của giáo hội ở đây.

Tại riêng một mái ấm Bessborough ở Cork, đã có đến 478 đứa trẻ chết chỉ từ năm 1934-1953, nghĩa là cứ 2 tuần lại có một đứa trẻ chết. Và những mối quan hệ mờ ám, đầy uẩn khúc giữa những người điều hành mái ấm và các thế lực bên ngoài cũng được lật mở. Nhiều bà mẹ mang thai đã bị ép buộc phải giao nộp con mình cho phía nhà thờ, để đưa các em vào danh sách trẻ chờ nhận nuôi, chủ yếu dành cho những gia đình Công giáo Mĩ. Vaccine tiêm cho trẻ từ phía chính phủ cũng bị giữ lại và bán cho các công ty dược phẩm hòng ăn chênh lệch với số lượng lớn. Còn xác của nhiều trẻ em thì được đem đến các trường y, để các sinh viên có thể thực hành giải phẫu.

Cuộc điều tra cũng nhắm vào Tuam, nơi bắt đầu tất cả. Vào tháng 12 năm 2016, các xét nghiệm pháp y cho biết, phần xương bị phát hiện có thể là của người trong trại. Song song với cuộc điều tra của nhà nước, bà Catherine cũng thường xuyên nhận được nhiều thư từ những người đã may mắn sống sót ở các ngôi nhà tử thần này. Họ liên tục hỏi bà thêm về các danh sách trẻ em còn sống, với hi vọng tìm được mẹ và các anh chị em thất lạc của mình, do bị nhà thờ tách rời. Những người trong số này, hầu hết đều là người già, đã gần 60, 70 tuổi.

Tháng 3 năm vừa rồi, người ta mới có kết luận chính thức về bộ xương được tìm thấy ở Tuam. Nó thuộc về những trẻ em trong trại, với tuổi xương được tính là khoảng ở vài tuầnn cho đến 3 năm, và trùng khớp với đúng thời gian mái ấm trên hoạt động.

Không giấu nổi sự bàng hoàng, Thủ tướng Ireland khi đó, Enda Kenny đã gọi cơ sở trên là “phòng chứa kinh hoàng” khi nói với cơ quan lập pháp Ireland. Đã từng được coi là một chốn đi về bình yên, sẵn sàng cưu mang, bao bọc cho người khác, nay xã hội Ireland “chôn vùi cả lòng trắc ẩn, chôn vùi sự khoan dung và cả chính nhân tính của chúng ta”.

Thứ còn lại cuối cùng

Ở tuổi 63, Catherine vẫn tiếp tục cuộc sống của mình. Dù cho bản thân đã cố gắng không dính dáng gì đến những kí ức đầy tủi nhục trước kia, bà vẫn luôn giúp đỡ những nạn nhân của nhà thờ. Hòm thư điện tử của bà lúc nào cũng đầy ắp các thư tìm người, thư xin đòi lại công lí cho mình và gia đình.

Thế nhưng, có một câu hỏi mà bà vẫn luôn đau đáu: Liệu chôn cất một đứa trẻ đàng hoàng, mua cho nó một tấm bia mộ với đầy đủ tên, tuổi cho bà mẹ và gia đình có thể đến nhìn mặt em liệu có đắt đến mức không thể làm được không? Hay việc công khai danh tính những “sinh vật” ngoài ý muốn này có thể làm ô nhục xã hội?

Có lẽ, đó là những câu hỏi mà không thể trả lời vào ngay lúc này. Có khi, cả sau này nữa.