Rosetta – Phiến đá lịch sử mở ra những bí ẩn về nền văn minh vĩ đại của Ai Cập cổ

Tại Viện bảo tàng Anh Quốc, ở thành Phố London có trưng bày một phiến đá cổ kỳ lạ. Giới nghiên cứu gọi nó là Rosetta, một khối đá bazan cao 114 cm, rộng 72 cm. Trên bề mặt đá có khắc ngôn ngữ của hai đế chế hùng mạnh thời cổ đại là Ai Cập và Hy Lạp với ba hệ thống chữ viết.

Phiến đá Rosetta đã vén bức màn bí mật của một nền văn minh vĩ đại của nhân loại, soi sáng những khoảng trống mờ mịt về thời kỳ Ai Cập cổ đại, một trong những vùng đất hình thành nên tinh hoa văn hóa đầu tiên của con người.

Chuyến hành trình khai quật và khám phá về phiến đá đầy kịch tính

Năm 1799, trong chiến dịch xâm lược, khai hóa Ai Cập của Napoleon Bonaparte; người lính Pháp Pierre-François Bouchard đã phát hiện ra một phiến đá bazan màu đen có chạm khắc ký tự cổ xưa.

Phiến đá có hình dạng lạ được tìm thấy ở gần thị trấn Rosetta, cách Alexandria khoảng 35 dặm về phía bắc. Ngay lập tức, nó được giới thiệu đến Napoleon, vị hoàng đế nổi tiếng với quan điểm khai sáng về nghệ thuật văn hóa đã ra lệnh cho giới khảo cổ học tìm hiểu và giải mã những ký tự trên phiến đá.

Kể từ ngày 01/08/1798, trong trận thủy chiến “Dòng sông Nile” quân Pháp tại vịnh Abu Qir đã bị hoàn toàn phá hủy bởi hạm đội Anh của Đô Đốc Horatio Nelson. Từ đó quân đội Pháp mắc kẹt tại vùng đất mình chinh phục, bị chặn nguồn tiếp tế lương thực và vũ khí. Sau nhiều năm chinh chiến, quân Pháp suy yếu dần và đành chấp nhận thua cuộc.

Năm 1801, người Anh đánh bại Napoleon và chiếm được phiến đá Rosetta. Trước khi phiến đá thuộc quyền sở hữu của nước Anh, người Pháp đã kịp thời sao chép các ký tự cổ bằng cách bôi mực đen lên đá rồi in trên giấy dán.

Và từ lúc ấy, cuộc đua giải mã phiến đá Rosetta của hai cường quốc châu Âu diễn ra đầy gay cấn và khốc liệt.

Giải mã, khai sáng về Ai Cập cổ đại

Khi được khai quật phiến đá được đưa đến Viện nghiên cứu Ai Cập ở Cairo, các nhà khảo cổ học phát hiện có 14 dòng đầu tiên được viết bằng chữ Ai Cập cổ đại, ở giữa là ký tự Demotic (chữ tượng hình bình dân) và 54 dòng cuối là chữ Hy Lạp cổ.

Nhóm nghiên cứu chỉ hiểu được chữ Hy Lạp và công bố nội dung khắc trên phiến đá là lời cầu nguyện của các tư tế muốn cảm tạ thần linh để họ có thể xây dựng tượng của Pharaoh có tên Ptolemy V.

Thời điểm khắc phiến đá được cho là khoảng năm 196 TCN, nó được trưng bày trong một ngôi đền, gần Sais sau đó bị chuyển đi vào thời Trung Cổ và cuối cùng được dùng làm vật liệu xây dựng cho pháo đài Julien gần Rosetta ở châu thổ sông Nin.

Sau cuộc chiến tranh giành Ai cập giữa Anh và Pháp ở thế kỷ 18, phiến đá trở về nước Anh và đem đến thử thách lớn cho các nhà ngôn ngữ học về việc giải mã ra những ký tự tượng hình khó hiểu của người Ai Cập cổ.

Thời bấy giờ, những cuốn sách tìm hiểu về văn hóa, lịch sử về đất nước Ai Cập huyền bí tại lục địa đen đều rất được quan tâm, chú ý tại phương Tây. Trong nhiều năm. Giới nghiên cứu thi nhau tranh luận xung quanh việc giải mã chữ Ai Cập cổ, kết quả là họ phải đầu hàng trước những dòng chữ bí ẩn đó.

Một bước tiến mới trong việc khám phá phiến đá Rosetta khi học giả người anh Thomas Young đã phát hiện ra những chữ cái được khắc không chỉ có biểu hình mà còn ẩn chứa các biểu âm. Dù không chinh phục hoàn toàn việc giải mã phiến đá nhưng nhận định của Thomas Young đã tạo tiền đề để nhà Ai Cập học người Pháp, Jean-Francois Champollion tạo nên đột phá.

Năm 1822, Champollion đã giải được thông điệp khắc trên phiến đá Rosetta. Ông khám phá ra nhiều phần trên phiến đá có nội dung liên quan đến các nhân vật lịch sử là Ptolemy, Cleopatra, Alexander Đại đế. Ông còn tìm ra nhân vật lịch sử nổi tiếng Pharaoh Rameses – Con trai của thần Mặt Trời khi nghiên cứu một phiến đá chạm khắc từ đền Abu Simbel.

Thành quả nghiên cứu giá trị của Champollion là chìa khóa vàng giúp giới khoa học tìm hiểu, dịch nghĩa một lượng thư tịch khổng lồ về đất nước và con người Ai Cập cổ đại.

Hòa nhập với văn hóa hiện đại, trở thành một biểu tượng lịch sử

Giờ đây, trong thời kỳ hiện đại phiến đá Rosetta sau khi được phân tích đã nằm "yên nghỉ" trong Viện bảo tàng Anh Quốc.

Ở thế kỷ 21, phiến đá trở thành điểm thu hút khách du lịch đến và tìm hiểu, chiêm ngưỡng về một mẫu vật mang tính lịch sử của thời đại. Những dòng chữ lạ với các ký hiệu, mật mã trong quá khứ đã dẫn dắt con người khám phá ra cái nôi văn minh của nhân loại.

Còn tại thời điểm hiện tại, những dòng chữ đó lại được sáng tạo nên những tác phẩm nghệ thuật hay thời trang ấn tượng, được in ấn lên cái vật phẩm đồ dùng sinh hoạt hằng ngày như: quần áo, túi xách, cốc chén…

Theo thời gian phiến đá Rosetta vẫn trường tồn mãi mãi với những giá trị về văn hóa và lịch sử ý nghĩa.

Câu chuyện về một đế chế hùng mạnh đã hình thành, phát triển và suy tàn trong hàng nghìn năm lịch sử được bắt đầu từ một phiến đá màu đen.