Truyện cổ Grimm chưa bao giờ thực sự dành cho trẻ em

Truyện dân gian cũng lâu đời như chính nền văn minh nhân loại. Đó là sự tổng hợp từ những lời truyền miệng và sách vở với nhiều dị bản khác nhau của cùng một câu truyện.

Giai thoại về nàng Lọ Lem xuất hiện ở cả Trung Hoa và Ai Cập cổ đại. Một vài chi tiết trong đó lại thay đổi tùy thuộc vào nguồn gốc văn hóa của người kể chuyện. Ở Ai Cập, giày của Lọ Lem làm bằng da màu đỏ trong khi ở Tây Ấn, quả sa kê thay thế bí rợ trở thành cỗ xe cho nàng.

Câu chuyện về Lọ Lem xuất hiện trong tuyển tập truyện dân gian Đức của Jacob và Wilhelm Grimm lần đầu tiên vào năm 1812. Phiên bản này có thể gây sốc cho những ai đã quen thuộc với câu truyện về cô gái có đôi giày thủy tinh nổi tiếng.

Trong phiên bản của anh em nhà Grimm, tên nữ nhân vật chính là Aschenputtel. Điều ước của cô trở thành sự thật không phải nhờ vào bà tiên đỡ đầu mà là từ một cây phỉ mọc lên từ nơi nước mắt nàng rơi xuống trên mộ mẹ mình. Để cố gắng nhét bàn chân vào chiếc giày vàng, hai người chị gái của Aschenputtel đã cắt đi ngón chân cái và một phần gót chân. Bên cạnh đó, thay vì vui vẻ hót mừng hạnh phúc mãi mãi về sau của nàng Lọ Lem, hai chú chim trắng trong phiên bản của anh em nhà Grimm lại móc mắt của hai cô chị.

Ban đầu, anh em nhà Grimm xuất bản bộ sưu tập nổi tiếng thế giới nhằm mục đích cung cấp tài liệu hàn lâm dành cho các học giả về văn hóa Đức thay vì phục vụ như các câu chuyện trước giờ đi ngủ của trẻ con. Theo thời gian, bộ sách Những Câu Truyện Của Trẻ Em Và Gia Đình (trong tiếng Đức là Kinder und Hausmärchen), hay Truyện Cổ Grimm giờ đây lại trở thành tuổi thơ của biết bao thế hệ thiếu nhi trên toàn thế giới.

Trong bối cảnh chính trị xã hội vô cùng hỗn loạn của Chiến tranh Napoléon (1803-1815) cũng như việc Pháp đang dần chiếm đóng các vùng đất của Đức, tinh thần dân tộc thúc đẩy hai anh em Jacob và Wilhelm làm nổi bật quê hương mình và các di sản của nó.

Họ được truyền cảm hứng từ một số tác giả và triết gia lãng mạn người Đức, những người tin rằng các hình thức văn hóa thuần túy nhất có thể gắn kết một cộng đồng ẩn trong các câu truyện được chia sẻ từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Việc kể chuyện thể hiện bản chất của nền văn hóa Đức, đồng thời gợi nhớ tinh thần và giá trị cơ bản của dân tộc. Bằng cách khai quật truyền thống truyền miệng của Đức, hai anh em nhà Grimm muốn "bảo tồn điều vô giá này trước khi nó tan biến và mãi mãi im lặng trong sự hỗn loạn của thời đại".

Sau khi bộ sưu tập của mình trở nên phổ biến, anh em nhà Grimm đã mạnh tay chỉnh sửa và thậm chí bỏ đi hơn 40 câu chuyện trong các phiên bản sau đó để tiếp cận nhiều đối tượng khán giả hơn. Bộ sưu tập nổi tiếng thế giới này đã được dịch sang hơn 160 ngôn ngữ.

Giống như Lọ Lem và nhiều nhân vật trong những câu truyện dân gian của họ, Jacob và Wilhelm Grimm xuất thân từ một gia đình nghèo khó. Sinh ra ở vùng Hesse-Kassel (gần khu vực Frankfurt của Đức ngày nay), những đứa trẻ nhà Grimm sớm chịu cảnh mồ côi cha khi ông đột ngột qua đời vào năm 1796 vì viêm phổi.

Sự ra đi của ông khiến gia đình trung lưu với sáu đứa con rơi vào cảnh túng quẫn. Hai năm sau, Jacob và Wilhelm rời khỏi nhà để theo học một trường trung học ở Kassel nhờ vào nguồn hỗ trợ tài chính của dì họ. Hai anh em rất siêng năng và giành hơn 12 giờ mỗi ngày cho việc học.

Sau khi tốt nghiệp, Jacob chuyển đến Marburg vào năm 1802 và theo học ngành luật tại trường đại học Marburg. Một năm sau, Wilhelm cũng nối bước anh mình.

Hầu hết các sinh viên từ những gia đình giàu có đều nhận được tiền hỗ trợ học phí. Tuy nhiên, tình hình tài chính của nhà Grimm lúc đó ảnh hưởng đến địa vị xã hội của họ. Vì vậy, hai anh em phải tự trả tiền cho việc học của mình.

Tình hình khó khăn lúc bấy giờ lại giúp ích cho con đường trưởng thành của hai anh em. Jacob Grimm từng viết trong cuốn tự truyện của mình rằng "sự thiếu thốn thúc đẩy người ta trở nên cần cù và siêng năng làm việc".

Hai anh em dự định kế thừa sự nghiệp của cha trong ngành luật và dịch vụ dân sự sau khi tốt nghiệp. Tuy nhiên, sự đồng cảm với tầng lớp bình dân khó tính đã giúp họ khám phá ra một hướng đi khác, thứ đã định hình cuộc đời và di sản nhà Grimm.

Giáo sư tại Đại học Marburg Friedrich Karl von Savigny đã khơi dậy sự quan tâm của Jacob và Wilhelm với lịch sử, văn học cũng như nghệ thuật nghiên cứu ngôn ngữ trong các văn bản lịch sử của Đức.

Ông đã giới thiệu hai anh em với hội bàn tròn học thuật của bộ đôi nhà văn người Đức Clemens Brentano và Achim von Arnim. Hai cây bút này chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của triết gia Johann Gottfried von Herder, người kêu gọi tái khám phá và bảo tồn nền tảng thơ ca dân tộc Volkspoesie.

Vào năm 1805, Jacob đến Paris làm việc và trở thành trợ lý của ông Savigny còn Wilhelm vẫn ở lại Đức tiếp tục việc học. Công việc của ông là thu thập tài liệu về phong tục, luật pháp và văn học Đức. Hai anh em nhà Grimm thường xuyên viết thư cho nhau trong thời gian xa cách. Trong các bức thư, Jacob đã chia sẻ với Wilhelm về mong muốn cống hiến đời mình cho công cuộc nghiên cứu lịch sử của nền văn học Đức.

Clemens Brentano và Achim von Arnim từng xuất bản một tuyển tập bao gồm các bài hát dân gian xưa của Đức. Sau đó, ông Brentano đã nhờ anh em nhà Grimms sắp xếp các kệ sách trong thư viện truyện dân gian của mình để ông có thể tiếp tục theo đuổi sự nghiệp triết học.

Trong thời gian này, hai anh em tìm thấy một số văn bản trong sách và kết hợp với các câu truyện truyền miệng để tạo nên tác phẩm của riêng mình. Hầu hết người kể chuyện đều là phụ nữ và là bạn bè cũng như người quen của hai anh em. Một trong số họ sau này trở thành vợ của Wilhelm Grimm - bà Dorothea Wild.

Người đóng góp nhiều nhất cho bộ sưu tập truyện cổ nhà Grimms chính là Dorothea Pierson Viehmann. Cha bà sở hữu một quán trọ nổi tiếng gần Kassel, vì vậy bà nghe được rất nhiều câu chuyện từ các khách du lịch.

Ông Brentano không muốn sử dụng 54 câu chuyện mà Jacob và Wilhelm gửi vào năm 1810. Chính ông Arnim là người thúc giục hai anh em và góp phần không nhỏ vào sự ra đời của bộ sưu tập kinh điển.

Những Câu Truyện Của Trẻ Em Và Gia Đình không thành công ngay lập tức tại thời điểm ra mắt vào năm 1812. Mặc dù vậy, các nghiên cứu ngôn ngữ học xuất bản sau đó về thần thoại và lịch sử văn học Đức đã góp phần ghi tên hai anh em nhà Grimm vào danh sách học giả sáng tạo lúc bấy giờ.

Trong gần 40 năm, anh em nhà Grimm đã xuất bản tổng cộng bảy phiên bản cho bộ sưu tập truyện dân gian của mình. Phiên bản cuối cùng được xuất bản vào năm 1857 nổi tiếng hơn cả và khác biệt đáng kể so với phiên bản đầu tiên về cả phong cách lẫn nội dung. Hai anh em khẳng định rằng họ thu thập những câu truyện mang tính chính xác và thực tế nhất mà không hề thêm thắt các chi tiết của riêng họ.

Trong các phiên bản sau này, Wilhelm đã chỉnh sửa cho các bài văn ngắn ban đầu trở nên dài hơn và cắt bớt các phân đoạn đen tối, bi thảm để chúng dễ tiếp cận với trẻ em hơn.

Từ năm 1815, hình minh họa được thêm vào các trang sách. Vì vậy, những câu chuyện trong phiên bản đầu tiên lại trung thành với lời truyền miệng hơn những câu chuyện cuối cùng. Cùng với các bản chỉnh sửa của Wilhelm, chúng cũng có cách tiếp cận mang tính văn học hơn.

Anh em nhà Grimms không có ý định xuất bản một cuốn truyện dân gian mà thay vào đó muốn khôi phục truyền thống truyền miệng của người Đức. Tuy nhiên, cuối cùng họ lại cho ra đời một bộ sưu tập các mẩu chuyện mang đậm dấu ấn văn hóa. Dù trở thành cái tên quen thuộc vì những câu chuyện cho trẻ em, hai anh em nhà Grimm lại theo đuổi mục đích lớn lao hơn là khai quật và bảo tồn kho tàn truyện cổ truyền miệng lẫn trong sách vở của nền văn hóa Đức.

Với vai trò là triết gia, nhà sưu tầm, nhà nghiên cứu kiêm biên tập viên, hai anh em nhà Grimm đã hình thành nên phương pháp thu thập và ghi chép các tài liệu dân gian. Cách tiếp cận khoa học và tiên phong của họ đã thay đổi tiến trình ngôn ngữ học của lịch sử và thiết lập một tiêu chuẩn đáng nể, xứng đáng để các thế hệ sau này noi theo.