Lý do dẫn đến một trong những cuộc \'di cư\' vĩ đại nhất lịch sử Nam Phi

Ông trời thức giấc, ánh nắng vàng ươm nhẹ nhàng trải khắp khuôn viên rộng 32.000 hecta của Khu bảo tồn Thiên nhiên Venetia Limpopo ở Nam Phi. Tiếng radio rít lên, báo cáo về tình hình những con voi thiệt mạng trong khu vực. Tuy nhiên, việc này cũng không đáng lo ngại bằng đỉnh điểm của cuộc quy hoạch 8 tháng giữa Tập đoàn De Beers, Chính phủ Nam Phi, Chính phủ Mozambique và Tổ chức phi lợi nhuận Peace Park.

Một chiếc trực thăng rảo quanh trên không cho phép các chuyên gia thú y định vị những con voi một cách chính xác nhất trước khi nhắm phi tiêu gây mê chúng. Thuốc mê với liều lượng được căn chỉnh phù hợp với trọng lượng của từng con voi sẽ giúp những người bạn khổng lồ màu xám của chúng ta chìm vào giấc ngủ sâu yên bình. Trong suốt quá trình này, một con voi sẽ được phóng phi tiêu cứ mỗi 15 giây bởi một nhân viên xuống đất và tiếp cận nó trong vòng 60 giây.

Radio lại vang lên cuộc gọi khác. Một con voi mẹ đã bị ngã sấp về phía trước, đè lên ngực và vòi của nó. Đối với một con vật nặng tới 6,5 tấn thì điều này khá nguy hiểm, bởi phổi voi gắn liền vào thành ngực nên bất kỳ áp lực nào gây ra ở vị trí đó (ngay cả từ chính trọng lượng của nó) cũng có thể khiến con vật bị chết ngạt. Cả đội lao vào để giúp voi mẹ nằm nghiêng sang một bên. Đây là nhiệm vụ rất phức tạp bởi con voi đang trong trạng thái nửa tỉnh nửa mê và bắp chân khổng lồ của nó vẫn bị vướng dưới cơ thể đồ sộ.

Sau khi đã được đánh thuốc mê và đặt nằm nghiêng, người ta sẽ dùng sơn đánh dấu “số nhà” của con voi để đảm bảo rằng nó sẽ được trả về đúng đàn sau cuộc chuyển nhà. Con voi sau đó được cẩu lên cẩn thận trong tư thế lộn ngược và nhẹ nhàng thả xuống một chiếc xe tải chuyên dụng. Loại xe tải này được thiết kế đặc biệt để giúp những loài động vật to lớn như voi có thể tỉnh dậy với tư thế “tự đứng trên chân của mình”.

Trong vòng nửa ngày, một đàn voi 26 con đã được tải an toàn lên xe. Những bản nhạc nhẹ sẽ được phát để giúp trấn an cả đàn khi chúng bắt đầu cuộc hành trình dài hàng ngàn dặm, kéo dài 50 tiếng đồng hồ tới một ngôi nhà mới ở Vườn Quốc gia Zinavev (Mozambique).

Vào tháng 7/2018, công việc đòi hỏi một nỗ lực to lớn này chỉ là sự khởi đầu cho cam kết trong việc chuyển 200 con voi từ Nam Phi đến Mozambique. Nhưng tại sao những “gã khổng lồ” này lại được chọn để “di cư”? Câu trả lời rất đơn giản: Khu bảo tồn Thiên nhiên Venetia Limpopo có quá nhiều voi so với những gì mà hệ sinh thái ở đó có thể đáp ứng, và cuộc nội chiến kéo dài 15 năm đã khiến Mozambique trở thành vùng đất không còn bóng dáng của đàn voi nào.

Năm 1977, chỉ hai năm sau khi giành được độc lập từ Bồ Đào Nha, Mozambique đã bị sa lầy trong cuộc nội chiến tàn khốc cướp đi sinh mạng của khoảng một triệu người. Song song với sự mất mát đó, cuộc xung đột cũng gây ra tổn thất nặng nề cho động vật hoang dã được bảo vệ - đặc biệt là voi. Trong hơn một thập kỷ, quần thể voi đã bị tàn sát – thịt voi bị xẻ đến tận xương để nuôi quân lính đói khát, ngà voi bị khai thác nhằm đáp ứng nhu cầu khan hiếm vũ khí và đạn dược.

Tại Venetia Limpopo thì đây lại hoàn toàn là một câu chuyện khác. Được thành lập vào đầu những năm 1990 bởi Tập đoàn De Beers như một phần trong những nỗ lực bảo tồn, nơi đây là môi trường sống được bảo vệ của hơn 270 con voi vào đầu năm 2018. Và, trong khi dân số voi bùng nổ chắc chắn là một dấu hiệu tích cực, thì liệu việc có quá nhiều voi có còn đáng mừng?

Với số lượng cá thể phù hợp, voi thường giữ thức ăn thô và cây cỏ, mở đường cho các loài khác đến giúp đa dạng hóa sinh học tại khu vực. Quá nhiều voi có thể gây áp lực lên hệ sinh thái, chúng sẽ giẫm đạp (theo đúng nghĩa đen) lên thảm thực vật khiến đẩy nhanh quá trình sa mạc hóa và làm cạn kiệt nguồn cung cấp thực phẩm. Vì vậy, trong nỗ lực tìm kiếm cách tốt nhất để tận dụng số lượng voi, các chuyên gia bảo tồn trong Tập đoàn De Beers đã tìm đến những người có thể giúp họ sẻ chia nguồn động vật phong phú này.

Kester Vickery -  đồng sáng lập Conservation Solution, chuyên gia trong các phong trào động vật quy mô lớn và đối tác của Tập đoàn De Beers trong việc di chuyển những “gã khổng lồ” giải thích: 

“Tất nhiên, tin tốt là Nam Phi có số lượng voi quá lớn và về cơ bản có thể cung cấp để tái sinh voi ở những khu vực đang bị suy giảm.”

Vào đầu năm 2018, chỉ còn chưa đến 15 cá thể voi trên khắp lãnh thổ Zinave rộng tới 408.000 hecta, khiến nơi đây trở thành một vị trí đắc địa để phục hồi loài động vật đang bị suy thoái trên khắp lục địa.

Có một vấn đề nhỏ trong việc di chuyển 200 con voi băng châu Phi, đó là phải đảm bảo chúng được an toàn, đặc biệt là từ việc săn trộm. Tuy nhiên, bằng cách làm việc với các doanh nghiệp đang phát triển thông qua ngành du lịch và các cộng đồng địa phương có liên quan trong phong trào nỗ lực bảo tồn và chống săn trộm, mà việc bảo vệ động vật hoang dã đã nhận được nhiều sự quan tâm.

https://www.facebook.com/wearemovinggiants/videos/817947158652056/?v=817947158652056

Ông Katie Fergusson - Phó Chủ tịch Cấp cao về Tác động Xã hội, Tập đoàn De Beers, đồng thời là người giúp đảm bảo thành công lâu dài cho những dự án thế này – chia sẻ:

“Mô hình tại Zinave được gắn kết với cộng đồng rất chặt chẽ. Nhiều người đang được đào tạo thành kiểm lâm địa phương, bao gồm phụ nữ... Và cộng đồng cũng sẽ được hưởng lợi 20% doanh thu từ các hoạt động của Vườn Quốc gia.”

Đây là một nước cờ khôn ngoan giúp những người sống xung quanh Zinave nhận thấy rằng những đàn voi sống có giá trị hơn nhiều. Chỉ riêng trong năm ngoái, giám đốc điều hành của Tổ chức Peace Park tại Zinave, Trevor Landrey, đã nhận thấy sự thay đổi trong thái độ của người dân.

“Đến nay, chúng tôi đã thu hồi được 10.000 bẫy voi cùng 157 vũ khí. Và rất nhiều thứ khác đã được người dân tự nguyện giao nộp.”

Khi được hỏi liệu voi được đảm bảo an toàn ở Zinave như thế nào, Landry tự tin:

“Chúng rất an toàn!”

Gần đây, có vẻ như các cuộc “di cư” không còn là nguồn cung duy nhất ở Zinave. Một số voi con đã bắt đầu xuất hiện trong khu vực. Dựa vào thời gian thì có thể nói rằng đây là một dấu hiệu tốt cho thấy các đàn voi di cư đang sống hạnh phúc, ổn định và có xu hướng phát triển hơn nữa.

Kết thúc một hành trình dài, đầy bụi bặm với tiếng ồn khó chịu từ cửa xe tải. Một chiếc vòi voi nhăn nheo đang ngập ngừng thăm dò bầu không gian. Chậm rãi nhưng đầy chắc chắn, con voi dũng cảm nhất đàn xuất hiện và lao vào rừng xanh, dẫn dắt những thành viên còn lại trong đàn khám phá một thế giới hoàn toàn mới.