Kết thúc một kỷ nguyên: Merkel của Đức rời nhiệm sở sau 16 năm

Angela Merkel đã ghi danh vào sử sách ngay khi bà trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Đức vào ngày 22 tháng 11 năm 2005.

Trong 16 năm tiếp theo, bà được ghi nhận là người đã nâng cao danh tiếng và ảnh hưởng của Đức, nỗ lực tổ chức một Liên minh châu Âu vững chắc, quản lý hàng loạt cuộc khủng hoảng và trở thành hình mẫu cho phụ nữ trên khắp thế giới.

Giờ đây, nhiệm kỳ kỷ lục kết thúc khi rời nhiệm sở ở tuổi 67, bà đã nhận được vô số lời khen ngợi từ nước ngoài. Người kế nhiệm được chỉ định của bà, Olaf Scholz ​​sẽ nhậm chức vào hôm nay.

Bà đã phục vụ cùng với bốn tổng thống Mỹ, bốn tổng thống Pháp, năm thủ tướng Anh và tám thủ tướng Ý. Chức vụ thủ tướng của bà được đánh dấu bởi bốn thách thức lớn : cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, cuộc khủng hoảng nợ của châu Âu, dòng người tị nạn 2015-16 đến châu Âu và đại dịch Covid-19.

Sudha David-Wilp, Phó giám đốc Quỹ Marshall Đức thuộc văn phòng Berlin của Mỹ, cho biết: “Không thể phủ nhận rằng bà ấy đã trao cho Đức rất nhiều quyền lực mềm. Không có gì phải nghi ngờ, bà ấy đã nâng tầm hình ảnh của nước Đức trên toàn thế giới”.

“Khi bà ấy lần đầu tiên xuất hiện trên sân khấu vào năm 2005, rất nhiều người đã đánh giá thấp, nhưng bà ấy đã phát triển tầm vóc cùng vai trò của nước Đức trên thế giới,” David-Wilp nói thêm. Những người khác ở châu Âu “muốn có thêm một nước Đức năng động đóng một vai trò nào đó trên thế giới - điều đã không xảy ra trước khi bà ấy nhậm chức.”

Trong một tin nhắn video tại hội nghị thượng đỉnh EU cuối cùng của bà Merkel vào tháng 10, cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama đã cảm ơn bà vì đã “giữ vững vị trí cao trong rất nhiều năm”.

“Nhờ có các bạn mà thế giới đã trụ vững qua bao sóng gió,” ông nói.

Bà Merkel là động lực thúc đẩy các lệnh trừng phạt của EU đối với Nga vì sáp nhập Crimea và ủng hộ phe ly khai ở miền đông Ukraine, đồng thời dẫn đầu các nỗ lực chưa hoàn thành cho đến nay nhằm đưa ra một giải pháp ngoại giao về vấn đề đó. David-Wilp nói rằng bà được coi là người “có thể thay mặt cho phương Tây đối thoại với (Tổng thống Nga Vladimir) Putin”.

Bà kiên định theo đuổi các giải pháp đa phương cho các vấn đề của thế giới, một nguyên tắc mà bà đặt ra tại cuộc duyệt binh để vinh danh vào tuần trước.

Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu và dòng người di cư “đã làm rõ chúng ta phụ thuộc vào sự hợp tác vượt ra ngoài biên giới quốc gia và các thể chế quốc tế cùng công cụ đa phương để có thể đối phó với những thách thức lớn của thời đại”, bà Merkel nói, đồng thời xác định đó là sự biển đổi khí hậu, số hóa và di chuyển.

Lập trường đó là một phản bác mạnh mẽ đối với cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump, người mà bà có mối quan hệ không mấy tốt đẹp. Tại cuộc gặp đầu tiên của họ ở Nhà Trắng vào tháng 3 năm 2017, khi các nhiếp ảnh gia hô lên để họ bắt tay, bà đã lặng lẽ hỏi Trump "ông có muốn bắt tay không?" nhưng không có phản hồi từ Trump, người đang nhìn về phía trước.

Merkel bác bỏ việc bị gán cho là “lãnh đạo của thế giới tự do” trong thời kỳ đó, nói rằng quyền lãnh đạo thế giới không bao giờ phụ thuộc vào một người hoặc một quốc gia.

Tuy nhiên, bà vẫn được coi là một nhà lãnh đạo quan trọng trong 27 quốc gia EU, nổi tiếng với khả năng trong việc thuyết phục các thỏa thuận tại các phiên đàm phán kéo dài.

"Giải pháp đa phương”, Thủ tướng Luxembourg, Xavier Bettel, đã phát biểu gần đây, khi các cuộc đàm phán gặp bế tắc, bà ấy “hầu như đã tìm thấy thứ gì đó phù hợp nhất để xoay chuyển mọi thứ”.

Điều đó được chứng minh vào tháng 7 năm 2020, khi các nhà lãnh đạo EU đạt được thỏa thuận chưa từng có về ngân sách phục hồi sau đại dịch trị giá 1,8 nghìn tỷ euro (2 nghìn tỷ đô la), sau một hội nghị thượng đỉnh đầy tranh cãi kéo dài 4 ngày.

Tại hội nghị thượng đỉnh EU lần thứ 107 và là cuối cùng của bà, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel đã nói với bà Merkel: "Bà là một tượng đài". Một hội nghị thượng đỉnh không có bà ấy sẽ giống như "Rome không có Vatican hoặc Paris không có tháp Eiffel", ông nói thêm.

Sự đánh giá cao từ các đồng nghiệp của bà là chân thực dù cho có rất nhiều xích mích trong suốt nhiều năm. Merkel luôn tìm cách giữ EU là một khối chặt chẽ nhất nhưng bảo vệ mạnh mẽ lợi ích của Đức, xung đột với Hy Lạp trong cuộc khủng hoảng nợ và không đồng tình với Hungary, Ba Lan và những nước khác về việc họ từ chối tiếp nhận người di cư đến châu Âu.

Merkel cho biết bà rút lui khỏi EU "trong một tình huống chắc chắn khiến tôi cũng phải lo lắng."

Bà nói: “Chúng tôi đã vượt qua nhiều cuộc khủng hoảng với tinh thần tôn trọng, luôn nỗ lực tìm kiếm các giải pháp chung”. “Nhưng chúng tôi cũng có một loạt vấn đề chưa được giải quyết, và có những nhiệm vụ lớn chưa hoàn thành cho người kế nhiệm của tôi”.

Điều đó cũng đúng tại quê nhà, nơi mà hồ sơ của bà - bị chi phối bởi những cuộc khủng hoảng mà bà đã giải quyết và bao gồm cả làn sóng mới của đại dịch khi bà rời nhiệm sở - là một hỗn hợp các vấn đề. Bà rời đi khi nước Đức với tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn và tài chính lành mạnh hơn, nhưng cũng với những thiếu sót rõ rãng được ghi nhận trong việc số hóa - nhiều văn phòng y tế đã sử dụng máy fax để truyền dữ liệu trong đại dịch - điều mà các nhà phê bình cho là thiếu đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

Bà đã đạt được tiến bộ trong việc thúc đẩy năng lượng tái tạo, nhưng cũng bị chỉ trích vì đã đi quá chậm đối với biến đổi khí hậu. Sau khi tuyên bố vào năm 2018 rằng bà sẽ không ứng cử ở nhiệm kỳ thứ năm, bà đã không đảm bảo được quá trình chuyển giao quyền lực suôn sẻ trong nội bộ Đảng của mình, vốn đã thất bại trong cuộc bầu cử vào tháng 9 ở Đức.

Liên minh cầm quyền sắp thành lập dưới thời Scholz cho biết họ muốn “tạo ra nhiều tiến bộ hơn” cho nước Đức sau nhiều năm trì trệ.

Trong chiến dịch tranh cử, mà bà hầu như vắng mặt, xếp hạng về mức độ nổi tiếng của bà Merkel đã vượt xa ba người sẽ kế nhiệm bà. Không giống như bảy người tiền nhiệm của mình ở Đức thời hậu chiến, bà rời nhiệm sở vào thời điểm mà bà lựa chọn.

Ngôn ngữ cơ thể và nét mặt của Merkel đôi khi cho thấy những phản ứng của bà vượt xa lời nói. Bà từng than thở rằng mình không thể chơi poker: “Tôi đã bỏ cuộc. Tôi không thể làm được ”.

Bà không bị phong cách của Putin làm cho sợ hãi. Tổng thống Nga từng đưa chú chó Labrador của mình tới cuộc gặp năm 2007 với bà Merkel, người sau đó nói rằng bà có "mối quan tâm nhất định" về những con chó sau khi đã bị cắn một lần.

Bà chưa bao giờ là người quyến rũ nhất trong số các nhà điều hành chính trị, nhưng đó là một phần sức hấp dẫn của bà. Bà giản dị và gần gũi, người ta bắt gặp bà đi dạo hoặc đi mua sắm ở siêu thị trong những kỹ nghỉ. Bà vẫn sống trong căn hộ ở Berlin từ trước khi nhận chức vụ cao nhất.

Được tạp chí Forbes vinh danh là “Người phụ nữ quyền lực nhất thế giới” trong 10 năm liên tiếp, bà Merkel bước xuống với di sản là phá vỡ ngưỡng thống trị của nam giới trong chính trị - mặc dù bà cũng phải đối mặt với những lời chỉ trích  vì không cố gắng hơn nữa cho bình đẳng giới.

Obama nói rằng “rất nhiều người, bé gái và bé trai, đàn ông và phụ nữ, đã có một hình mẫu mà họ có thể hướng tới trong suốt thời gian qua.”

Cựu Tổng thống George W. Bush, người có mối quan hệ không tốt đẹp lắm với người tiền nhiệm của Merkel, Gerhard Schroeder, khi ông phản đối cuộc chiến do Mỹ dẫn đầu ở Iraq, nói rằng “Angela đã đến và thay đổi hoàn toàn điều đó”.

"Angela Merkel đã đưa đẳng cấp và phẩm giá lên một vị trí rất quan trọng đồng thời đưa ra những quyết định rất khó khăn ... và làm như vậy dựa trên nguyên tắc", Bush nói với đài truyền hình Đức Deutsche Welle vào tháng Bảy. Ông mô tả bà là “một nhà lãnh đạo giàu lòng nhân ái, một người phụ nữ không ngại lãnh đạo”.