Điều gì đang xảy ra trong cuộc khủng hoảng Ukraine-Nga

Căng thẳng giữa NATO và Nga đã tăng lên mức cao nhất trong nhiều năm, khi Washington và các đồng minh châu Âu nỗ lực ngăn chặn một cuộc tiến công tiềm tàng vào Ukraine của các lực lượng Nga ở biên giới.

Những diễn biến mới nhất

• Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã có cuộc gặp kéo dài 5 tiếng hôm thứ 2 với Tổng thống Nga Vladimir Putin tại Moscow, trong khuôn khổ nỗ lực ngoại giao cấp cao nhằm đạt được một giải pháp giữa NATO và Điện Kremlin. Tại một cuộc họp báo sau cuộc hội đàm, Macron cho biết những ngày sắp tới sẽ rất quan trọng.
• Macron có cuộc gặp hôm thứ ba với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Kyiv, thủ đô Ukraine.
• Tổng thống Biden cũng đã có cuộc gặp hôm thứ Hai tại Washington với Thủ tướng Đức Olaf Scholz, người đã phải đối mặt với những lời chỉ trích vì đã không đóng vai trò tích cực hơn trong việc gây áp lực lên Nga. "Không có nghi ngờ gì trong suy nghĩ của Mỹ rằng Đức là một đồng minh cực kỳ đáng tin cậy và là một trong những cường quốc hàng đầu trong NATO", Biden nói tại cuộc họp báo chung với nhà lãnh đạo Đức.
• Một đánh giá khắc nghiệt của Mỹ được báo cáo hôm thứ Bảy kết luận rằng Nga có thể sớm hoàn thành việc chuẩn bị cho những gì dường như là một cuộc xâm lược quy mô lớn. Các nhà lập pháp Mỹ và các đối tác châu Âu đã được thông báo tóm tắt về đánh giá này, trong đó dự đoán rằng một cuộc chiến tranh có thể làm sụp đổ chính phủ Ukraine trong vòng hai ngày, giết chết hoặc làm bị thương 50.000 dân thường và lên đến 5 triệu người phải di tản.
• Trong khi đó, ngày càng nhiều người Ukraine bắt đầu đóng gói hành lý khẩn cấp, lên kế hoạch thoát hiểm và học các kỹ năng sinh tồn cũng như tự vệ cơ bản .

Bế tắc

Quan điểm của Nga: Các quan chức Điện Kremlin tập trung vào thỏa thuận hòa bình Minsk năm 2015, được ký kết để chấm dứt xung đột giữa Kyiv và phe ly khai do Moscow hậu thuẫn ở khu vực Donbas đang tranh chấp sau khi Nga sáp nhập Crimea. Điện Kremlin đã cáo buộc các quan chức Ukraine đã không thực hiện các khía cạnh của thỏa thuận.Điện Kremlin cũng tìm cách đảm bảo rằng Ukraine, từng là một quốc gia thuộc Liên Xô, sẽ không bao giờ được phép gia nhập liên minh quân sự NATO. Trong tối hậu thư ngày 17/12 do Điện Kremlin đưa ra cho Mỹ, Nga cho biết họ muốn có cam kết rằng NATO sẽ rút quân khỏi các nước gia nhập liên minh sau năm 1997.

Tại một cuộc họp báo chung với Macron vào cuối ngày thứ Hai, Putin nói rằng Nga kiên quyết phản đối việc NATO mở rộng về phía đông, "bởi vì nó gây ra mối đe dọa chung cho chúng tôi."

Ông nói: “Không phải chúng ta tiến về phía NATO, mà là NATO đang tiến về phía chúng ta”.

Quan điểm của Ukraine: Các quan chức ở Kyiv từ lâu đã chỉ trích thỏa thuận hòa bình Minsk, sau một chuỗi tổn thất quân sự. Họ đã nói rằng họ sẽ chỉ ủng hộ thỏa thuận nếu nó được tái cấu trúc.

Ukraine cho biết họ sẵn sàng đàm phán với Nga ở một nước thứ ba. “Ukraine sẵn sàng cho các cuộc đàm phán ở Istanbul, cũng như ở Geneva, Vienna hoặc bất kỳ nơi nào khác một cách công bằng và không phụ thuộc vào một trong các bên, cụ thể là Nga”, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Oleksii Reznikov cho biết vào tuần trước, theo Hãng thông tấn Interfax.

Quan điểm của phương Tây: Mỹ và các đồng minh khác nói rằng họ ủng hộ thỏa thuận Minsk năm 2015, nhưng kêu gọi tất cả các bên của thỏa thuận - bao gồm cả Nga - tuân theo thỏa thuận của họ.

Chính quyền Biden đã bác bỏ các yêu cầu của Nga đối với NATO, thay vào đó kêu gọi Nga rút lực lượng của mình trở lại dọc biên giới Ukraine và ngừng hỗ trợ lực lượng ly khai ở Donbas.

Sau cuộc gặp với Putin hôm thứ Hai, Macron nói rằng chính sách mở cửa của NATO là điều cần thiết và nền độc lập của các quốc gia thuộc Liên Xô cũ như Ukraine, Belarus và Moldova phải được bảo tồn.

Cán cân quân sự

Quân đội Nga: Điện Kremlin bắt đầu chuyển quân tới các khu vực giáp biên giới với Ukraine vào năm ngoái. Các quan chức phương Tây cho biết hiện có hơn 100.000 binh sĩ Nga trong khu vực và Crimea, một bán đảo Ukraine bị Nga chiếm đóng từ năm 2014. Các cuộc tập trận quân sự với đồng minh Belarus, cũng giáp Ukraine, đã bắt đầu vào tuần trước.

Chính quyền Biden tin rằng Nga đang có kế hoạch xâm lược, có thể là sau khi Moscow tạo cớ bằng cách phát đi hình ảnh thương vong của dân thường để làm dấy lên sự giận dữ đối với Kyiv. 

Trong khi đó, chính phủ Anh nói rằng Nga có kế hoạch gây bất ổn cho chính phủ Ukraine và cài đặt một lực lượng thân Nga vào vị trí của họ.

Đánh giá gần đây nhất của Mỹ kết luận rằng Nga đã tích lũy khoảng 70% lực lượng chiến đấu mình cần để tiến hành một cuộc xâm lược toàn diện vào Ukraine và tấn công Kyiv. Nếu được thực hiện, cuộc tấn công có lẽ sẽ là cuộc tấn công trên bộ lớn nhất ở châu Âu kể từ Thế chiến thứ hai.

Lực lượng NATO: Mỹ đã đáp trả bằng cách gửi thêm quân đến Đông Âu, với khoảng 3.000 lính Mỹ di chuyển đến sườn phía đông của NATO ở Romania từ các vị trí hiện tại của họ ở Đức và Fort Bragg, N.C. Trước đó, Lầu Năm Góc đã đặt 8.500 lính Mỹ trong tình trạng báo động cao độ.

Các đồng minh NATO cũng đã chuyển khí tài quân sự, với cả Đan Mạch và Bỉ đều gửi máy bay chiến đấu F-15 và F-16 đến Baltics vào tháng trước. Anh cũng đã đề nghị gửi máy bay phản lực, tàu chiến và các chuyên gia quân sự .

Các đồng minh NATO cho đến nay đã tuyên bố rằng họ sẽ không gửi quân đến Ukraine trong trường hợp xảy ra một cuộc xâm lược. Mặc dù Ukraine là trung tâm của tranh chấp giữa Nga và phương Tây, nhưng nước này không phải là thành viên NATO, cũng như không nằm trong điều khoản phòng vệ tập thể của liên minh .

Còn Ukraine thì sao? Giới lãnh đạo chính trị của Ukraine phần lớn đã giảm thiểu nguy cơ xung đột, với việc Zelensky nói với người Ukraine rằng hãy “hít thở” và “bình tĩnh”.

Nhưng một số chỉ huy Ukraine đã đưa ra phản ứng mạnh mẽ hơn. Zelensky cũng đã ký thành luật vào tháng Hai kế hoạch tăng cường các lực lượng vũ trang của đất nước, đưa họ từ 250.0000 lực lượng tại ngũ lên khoảng 361.000 quân. Con số đó chỉ bằng khoảng một phần ba trong số 900.000 lực lượng vũ trang mạnh mẽ của Nga.

Hôm Chủ nhật, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, Andriy Zagorodnyuk, gọi tình hình là “ khá nghiêm trọng”. Ông dự đoán rằng Nga đã tích lũy đủ quân để chiếm Kyiv hoặc một thành phố khác, nhưng không đủ để chiếm toàn bộ đất nước.

Đàm phán

Tất cả các bên đều nói rằng họ sẵn sàng đối thoại. Tuần trước, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã đề nghị làm trung gian cho các cuộc đàm phán giữa Ukraine và Nga. Lời đề nghị của Erdogan đã được chào đón nồng nhiệt bởi Zelensky, người đang tiếp đón nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ ở Kyiv.

Thổ Nhĩ Kỳ là một thành viên của NATO nhưng vẫn duy trì quan hệ với Nga - thậm chí, gây tranh cãi khi mua các hệ thống phòng thủ tên lửa .

Tại Moscow, Macron nói rằng ông và Putin đã có một "cuộc trao đổi đáng kể, tập trung vào căng thẳng hiện tại và cách giảm leo thang."

Nhà lãnh đạo Pháp tỏ ra quyết tâm đưa ra một giọng điệu hòa giải, có thời điểm coi Nga là “láng giềng và bạn bè”.

Một sự nhượng bộ tiềm năng từ Mỹ: Các quan chức tuần trước xác nhận rằng họ đề nghị cho phép Nga kiểm tra các hệ thống phòng thủ tên lửa ở Romania và Ba Lan để xác minh rằng không có tên lửa hành trình Tomahawk nào ở đó. Đổi lại, Mỹ sẽ tìm cách kiểm tra các địa điểm tương tự ở Nga.

Mỹ từ lâu vẫn khẳng định rằng không có tên lửa Tomahawk nào được đặt ở châu Âu, bất chấp tuyên bố của Nga.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Chế tài? Các quốc gia phương Tây đã cảnh báo về các hành động trả đũa chống lại Nga nếu hành động gây hấn vẫn tiếp diễn, thậm chí có khả năng nhắm vào chính ông Putin .

Năng lượng? Nga là nhà cung cấp khí đốt tự nhiên lớn cho châu Âu , đặt ra câu hỏi quan trọng về điều gì sẽ xảy ra nếu một cuộc xung đột khiến Moscow phải cắt nguồn cung cấp.

Tâm điểm của cuộc tranh luận là đường ống Nord Stream 2 do Nga sở hữu, một dự án cơ sở hạ tầng lớn, nếu được thông qua, sẽ đưa khí đốt từ Siberia đến Đức.

Mỹ coi đường ống này là một mối đe dọa địa chiến lược. Tại cuộc họp báo với Thủ tướng Đức hôm thứ Hai, Biden nói rằng “sẽ không còn Nord Stream 2” nếu Nga xâm lược Ukraine.