Cách các lớp học trực tuyến thay đổi não bộ của trẻ em, làm xói mòn khả năng phục hồi của trẻ và khiến một số trẻ kiệt sức hoặc chán nản

Michelle * cảm thấy như những bức tường trong phòng ngủ của mình đang đóng chặt vào người. Sau ba năm học trực tuyến, hàng giờ dành cho việc dán mắt vào màn hình mỗi ngày, cậu bé 14 tuổi từng yêu thích xã hội và sôi nổi này đã kiệt sức.

Sự kiên cường của tuổi trẻ đã giúp cậu vượt qua năm đầu tiên của đại dịch. Khi nhìn thấy những người bạn đồng trang lứa của mình trên khắp thế giới đang sống cuộc sống của mình và vui vẻ ở tuổi thiếu niên cậu nói: “Em muốn mình được trở lại như xưa. Em không muốn tự sát, nhưng em thà chết còn hơn phải ở nhà thêm nữa”.

Đại dịch đã làm gián đoạn việc học của trẻ em trên khắp thế giới, nhưng đối với những người ở Hồng Kông, thử thách này còn kéo dài hơn so với hầu hết những nơi khác.

Các buổi học trực tuyến bắt đầu vào năm 2019 với việc đóng cửa các trường học vì các cuộc biểu tình chống chính phủ đã làm rung chuyển thành phố trong bảy tháng. Sau đó, đại dịch toàn cầu kéo đến ở Hồng Kông khi ở đây nỗ lực đáp ứng yêu cầu chiến lược zero-Covid của Trung Quốc. 

Sabrina * cũng đang ngồi một mình trong phòng ngủ của mình và cảm thấy như đang chìm dưới đáy. Cô bé 13 tuổi đau buồn vì người bạn thân nhất của mình từ thời thơ ấu đã rời Hồng Kông cùng gia đình.

“Đây là ngày buồn nhất trong cuộc đời em, nhưng rồi mọi thứ vẫn như cũ, thật kỳ lạ” cô bé nói.

Trong vài năm qua, có quá nhiều thách thức trong cuộc sống dành cho trẻ em và thanh thiếu niên - từ những thách thức của việc học trực tuyến đến cuộc đấu tranh để kết bạn và kết nối với những người khác thông qua màn hình.

Đó là ba năm siêu thực tại thời điểm quan trọng đối với sự phát triển xã hội của trẻ.

Trẻ em kiên cường một cách đáng kinh ngạc, và nhiều em sẽ vượt qua thử thách, nhưng những em khác thì không. Nhà tâm lý học lâm sàng Kimberley Carder có trụ sở tại Hồng Kông đang lo lắng về kiểu trưởng thành mà những đứa trẻ này sẽ bước vào.

Carder nói: “Chúng tôi biết rằng hầu hết các rối loạn sức khỏe tâm thần đều có các triệu chứng và phát triển trước 14 tuổi. Trải nghiệm thời thơ ấu là một trong những dấu hiệu quan trọng nhất cho thấy sức khỏe tâm thần kém ở tuổi trưởng thành”.

“Với tất cả trẻ em ở Hồng Kông, những người chưa có năm học trực tiếp đầy đủ kể từ năm 2019, chúng ta đang chứng kiến sự phát triển của một thế hệ hoàn toàn mới.”

Việc tiếp xúc kéo dài với mối đe dọa từ Covid-19, liên tục thay đổi chính sách - đi học, gặp bạn bè rồi lại nghỉ, lại xa cách với bạn bè - và biết mọi thứ có thể thay đổi bất cứ lúc nào làm suy yếu nghiêm trọng cảm giác an toàn của một đứa trẻ.

Tất nhiên, đây là điều đã trải qua ở Hồng Kông. Đối với người lớn, đó là một chương trong cuộc đời, còn đối với những người trẻ tuổi đang hướng đến việc học hết cấp ba thì không có điểm nào để so sánh.

Hơn nữa, bộ não của chúng vẫn chưa phát triển đầy đủ để hiểu được sự khó khăn trong bối cảnh đại dịch.

Carder nói: “Bộ não không phát triển hoàn thiện cho đến năm 25 tuổi. Phần cuối cùng của não bộ phát triển là vỏ não trước trán, chịu trách nhiệm về cảm giác thời gian của chúng ta”.

“Khi tôi nói với một người trẻ rằng điều này sẽ không kéo dài mãi mãi, họ hiểu đó là một khái niệm, nhưng họ không thể cảm nhận hoặc xử lý nó khi trưởng thành.”

Carder đã hoảng hốt khi một khách hàng tuổi teen có chỉ số IQ và đánh giá giáo dục - đo lường khả năng nhận thức, điểm mạnh và điểm yếu trong học tập - cho thấy khả năng nắm giữ và lưu giữ thông tin của đứa trẻ đã giảm; nơi mà trước đây phân vị thứ 90, bây giờ chỉ ờ phân vị thứ 12.

Một sự thay đổi mạnh mẽ như vậy thường chỉ xảy ra nếu có một tai nạn hoặc chấn thương não, nhưng không phải vậy. Carder nói: “Cô bé chỉ trở nên trầm cảm trong ba năm qua, và trầm cảm ảnh hưởng đến trí nhớ của chúng ta, ảnh hưởng đến chức năng nhận thức của chúng ta”.

“Sẽ không có sự sụt giảm đáng kể như vậy nếu không có sự thay đổi hoàn toàn trong lối sống - học trực tuyến có những nhu cầu nhận thức khác nhau như vậy. Đó là bộ não internet - bạn không cần nhớ thông tin vì bạn đang ngồi trước máy tính ”.

Nhiều người trẻ dành nhiều thời gian trên mạng, không chỉ để học mà còn chơi game. Quá trình xử lý hình ảnh của họ - hiểu các hình ảnh và mẫu cũng như cách chúng khớp với nhau - rất nhanh, nhưng khả năng hiểu bằng lời nói, hiểu ngôn ngữ và cách các từ kết nối với nhau đang giảm dần.

Carder nói: “Với việc học tập tại nhà và ít phải sử dụng máy tính nhiều hơn, chúng ta đang thấy nhiều hơn về một quốc gia ADHD [rối loạn tăng động giảm chú ý], nơi mà thời gian chú ý ngắn”.

Học tập trực tuyến và các quy định về cách ly xã hội dẫn đến việc trẻ em và thanh niên ở Hồng Kông có ít cơ hội gặp gỡ bạn bè đồng trang lứa. Thay vì gặp gỡ trực tiếp, chúng làm việc đó trực tuyến, bằng tin nhắn và trong Google Hangouts.

Trong một môi trường nhân tạo như vậy, nơi cảm xúc được thể hiện bằng biểu tượng cảm xúc, chúng không học cách tiếp nhận các tín hiệu xã hội hoặc sắc thái xã hội.

Tuổi thiếu niên là thời điểm hình thành bản sắc, nhưng bây giờ phần lớn sự thể hiện bản thân được thực hiện trực tuyến. Nhiều người trẻ đang phát triển hai nhận dạng: bản thân họ là ai và họ đang trực tuyến, một cảm giác khác biệt về bản thân.

“Phiên bản người lớn của điều này là gì? Tôi không nghĩ rằng bất kỳ ai trong chúng ta đều biết câu trả lời cho điều đó”, Carder nói.

Nếu có trẻ nhỏ hoặc thanh niên trong nhà, người lớn có thể làm gì để hỗ trợ? Chỉ số lớn nhất của hạnh phúc là chất lượng kết nối với những người khác. Khi bạn dành thời gian cho trẻ, hãy đảm bảo rằng trẻ thực sự chú ý đến điều này.

“Nếu xem một bộ phim cùng nhau, hãy nói về nó sau đó”, Carder gợi ý khi trò chuyện, hãy tránh xa công nghệ.

Khi không thể gặp trực tiếp bạn bè, hãy khuyến khích trẻ gọi điện video hơn là nhắn tin. Gặp gỡ đối phương làm tăng cơ hội tương hỗ xã hội và kết nối chất lượng cao hơn về các kỹ năng xã hội.

Xem những bức ảnh về những khoảng thời gian hạnh phúc trong quá khứ và kể những câu chuyện về chúng sẽ khơi dậy tinh thần lạc quan, đồng thời nhớ lại những chi tiết trong quá khứ sẽ hỗ trợ trí nhớ hoạt động tốt.

Carder nói: “Suy ngẫm về những gì muốn làm trong tương lai giúp phát triển cảm giác hy vọng - trước đây đã có những khoảng thời gian hạnh phúc và chúng sẽ có thể phát triển chúng lần nữa”.

“Hãy chắc chắn rằng trẻ đang nỗ lực nhận thức tích cực để làm cho một ngày trở nên khác biệt một chút -  có thể có một bức ảnh về ngày hôm đó, một cái gì đó để thể hiện sự tiến bộ, về sự trưởng thành và phát triển, với tư cách cá nhân hoặc gia đình” Carder nói .

Khoa học dạy chúng ta rằng bộ não dễ uốn nắn, có thể thay đổi và thích nghi nhờ kinh nghiệm. Chúng ta đã thấy điều này trong trường hợp của khách hàng tuổi teen của Carder, người có khả năng lưu giữ thông tin đã giảm đáng kể trong thời kỳ đại dịch, nhưng tính linh hoạt thần kinh hoạt động theo cả hai cách. Nếu trẻ bị mất trí nhớ và các kỹ năng xã hội trong vài năm qua, với sự kiên nhẫn và khuyến khích, trẻ có thể được phục hồi.

Carder nói: “[Sau đại dịch] sẽ có rất nhiều thứ khiến trẻ cảm thấy đáng sợ khi tham gia vào 'thế giới thực. Chúng ta phải khuyến khích những người trẻ tuổi tiếp tục thúc đẩy bản thân - đó là sự thúc đẩy nồng nhiệt vào những điều chưa biết”.

Tên của các nhân vật đã được thay đổi