'Tro Tàn Rực Rỡ' - Nét đặc sắc trong cách Bùi Thạc Chuyên chuyển thể truyện Nguyễn Ngọc Tư lên màn ảnh

‘Tro Tàn Rực Rỡ’ - phim điện ảnh của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên chuyển thể từ hai truyện ngắn ‘Tro Tàn Rực Rỡ’ và ‘Củi Mục Trôi Về’ trong cuốn ‘Đảo’ của Nguyễn Ngọc Tư đã ra mắt khán giả trong nước từ ngày 02/12/2022 tại các rạp trên toàn quốc. Phim nhận được nhiều phản hồi tích cực từ báo giới lẫn khán giả đại chúng. Đa số cho rằng phim đã tôn trọng nguyên tác, không những vậy còn có những thay đổi hợp lý giúp tác phẩm “mặn mà” hơn.

Có cần đọc nguyên tác trước khi xem phim không?

Một thắc mắc đa số khán giả sẽ đặt ra đối với phim chuyển thể từ tác phẩm văn học, đó là có cần thiết phải đọc truyện gốc trước khi xem phim không? Việc đọc bản văn gốc trước hay sau khi xem phim thật sự có ảnh hưởng đến đánh giá của chúng ta đối với bản điện ảnh. Ưu tiên thứ tự nào là lựa chọn của mỗi người. Đối với ‘Tro Tàn Rực Rỡ’, bạn có thể an tâm đi xem phim trước nếu chưa có thời gian đọc sách. Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đã làm việc với Nguyễn Ngọc Tư từ khâu biên soạn kịch bản, ông đã giữ được tinh thần tác phẩm gốc và bồi đắp thêm chi tiết phù hợp mạch phim.

Những dòng văn gợi mở sáng tạo

Nguyễn Ngọc Tư có phong cách văn chương độc đáo. Bằng lời văn khắc khoải đặc trưng, nữ nhà văn chủ yếu gợi chứ không tả. Truyện ngắn ‘Tro Tàn Rực Rỡ’ được viết như lời tâm tình của Hậu dành cho chồng, nó ráo hoảnh và không chi tiết lắm về mối liên hệ giữa các nhân vật với nhau, nhưng vẫn có thể cảm nhận và phác họa ra một bức tranh tương đối đầy đủ sự kiện.

Thế nhưng, ngôn ngữ điện ảnh lại khác. ‘Tro Tàn Rực Rỡ’ và ‘Củi Mục Trôi Về’ lại khá ngắn để có thể khớp với độ dài một bộ phim. Nhìn chung, văn chương Nguyễn Ngọc Tư không phải không chuyển thể được thành phim, mà nó đòi hỏi người biên kịch, đạo diễn phải nắm bắt được không khí đặc trưng tác phẩm và biết “điền vào chỗ trống” sao cho hòa hợp với truyện gốc.

Phim ‘Tro Tàn Rực Rỡ’ có làm được điều đó?

Một điều không ngoa nếu nói, ta có thể nhận ra giọng văn của Nguyễn Ngọc Tư khi xem phim ‘Tro Tàn Rực Rỡ’, trong tiết tấu, lời thoại lẫn diễn xuất. Dù chưa đọc tập truyện ngắn ‘Đảo’, nhưng đã quen với văn phong của Nguyễn Ngọc Tư từ các tác phẩm trước, bạn sẽ nhận ra điều đó.

Tác phẩm điện ảnh chuyển thể đương nhiên sẽ có khác biệt với truyện gốc, đó là điều không tránh khỏi. Điều quan trọng là những thay đổi đó có đảm bảo giữ nguyên tinh hoa truyện gốc mà vẫn giải quyết được vấn đề của định dạng phim điện ảnh không. Ở đây, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên đồng thời là biên kịch phim đã hoàn thành tốt bài toán này.

Đưa vũ trụ Nguyễn Ngọc Tư vào bộ phim

Bùi Thạc Chuyên tự nhận mình là người hâm mộ văn Nguyễn Ngọc Tư, thế nên dễ thấy ông đã nắm bắt được khuôn mẫu trong tác phẩm của cô và lồng ghép vào phim. Ví dụ điển hình là tiếng gọi. Truyện Nguyễn Ngọc Tư có đặc trưng là những con người gọi nhau, tiếng gọi bóng gió hoặc nhắm vào một đối tượng cụ thể. ‘Tro tàn Rực Rỡ’ trong truyện không có tiếng gọi này nhưng đã được đạo diễn thêm vào, chi tiết Dương hay đứng ở bờ bên kia giấu mặt rồi í ới gọi tên Nhàn dù cô đã có chồng.

Chi tiết đơn giản ấy nói lên nhiều điều, thứ nhất nó tôn vinh đặc thù văn học của nhà văn, thứ hai nó cho thấy cuộc hôn nhân của Hậu và Dương cay đắng thế nào khi dù đã có vợ, anh chồng cứ đứng gọi người thương. Nhắc đến hai nhân vật này lại phải bàn sang thay đổi khác, đó là trong truyện, Hậu và Dương có với nhau 2 đứa con và Dương có nói chuyện với Hậu. Tuy nhiên, trong phim, cặp đôi chỉ sinh duy nhất một đứa con từ cuộc tình một đêm đó. Tức Dương hoàn toàn lạnh lùng với Hậu, không đụng tới cô lần nào nữa, thậm chí câm lặng không trò chuyện.

Còn tuyến truyện của nhà Tam-Nhàn cũng có chút đổi khác. Phim nhấn mạnh hơn chuyển biến tâm lý của Tam từ một người hiền như cục đất sang kẻ phóng hỏa. Ban đầu, Tam chọn cách tự hại để đối mặt với nỗi đau mất con, nhằm tìm nỗi đau lớn hơn. Ở xó quê lầm lũi này làm gì có bác sĩ tâm lý giúp con người ta hiểu bản thân và vượt qua sang chấn một cách lành mạnh. Cũng như Dương với Hậu, Tam ngắt kết nối với Nhàn, hình ảnh người vợ dần biến mất, anh mê đắm ánh lửa hơn.

Mối quan hệ giữa Hậu và Nhàn cũng được “điền vào chỗ trống” hợp lý. Trong truyện qua lời tự sự của Hậu, khó đoán biết được cụ thể tâm tình của cô dành cho người chị em hàng xóm, đồng thời là tình đơn phương của chồng mình. Trong phim, Hậu có thái độ thù địch với Nhàn, đương nhiên chỉ là lúc ban đầu. Hậu dưới diễn xuất của Bảo Ngọc Doling bộc lộ rõ vẻ hằn học qua cái liếc mắt, đối đáp, cười khẩy khi chơi xỏ Nhàn. Trong kịch bản của Bùi Thạc Chuyên, từng nhân vật có thêm cá tính, thêm lớp lang, dễ hình dung đối với khán giả.

Tuyến truyện ‘Củi Mục Trôi Về’ thì tương đối sát truyện, có chăng là chưa lột tả được cái lòng tục sâu thẳm nhất của nhân vật nhà sư mà ông đóng vai trò ủng hộ cặp đôi Loan-Khang. Điểm này cũng không ảnh hưởng mấy trải nghiệm xem phim nếu bạn chưa đọc truyện. Nhân vật Loan được gắn kết với ‘Tro Tàn Rực Rỡ’ theo cách ấm áp. Là nhân vật không tỉnh táo, nhưng hóa ra Loan lại chân tình, vô tư nhất. Trong khi xóm Thơm Rơm đã dần chán nản với cảnh nhà Nhàn, chẳng buồn chữa cháy nữa, thì Loan là người cuối cùng cố gắng giúp đỡ. 

Truyện ngắn Nguyễn Ngọc Tư vốn không nhiều thoại, đạo diễn Bùi Thạc Chuyên lại là người Bắc nên trong khâu kịch bản đã cần nhiều hỗ trợ từ nhà văn trong khâu lời ăn tiếng nói, đảm bảo phương ngữ miền Tây. Thế nên khi xem phim, khán giả không phải lo văn nói “giả trân”, sáo rỗng. Phim còn tái hiện bối cảnh miền Tây, cụ thể là đất Cà Mau vừa gần gũi vừa có nét văn hóa đặc trưng 

Kết

Đúng như lời bình từ giới báo chí, ‘Tro Tàn Rực Rỡ’ là tia sáng giữa thời buổi ảm đạm của phim Việt. Một tác phẩm điện ảnh thực hiện chỉn chu, trọn vẹn và giành giải thưởng quốc tế uy tín xứng đáng có được nhiều sự chú ý hơn từ khán giả.

'Tro Tàn Rực Rỡ', sản xuất bởi An Nam Productions/ Hợp tác với Fleur De Lys - Viet Vision, phát hành bởi CGV đã có mặt tại rạp chiếu trên toàn quốc từ ngày 02/12/2022. Các diễn viên tham gia: Phương Anh Đào, Bảo Ngọc Doling, Lê Công Hoàng, Quang Tuấn, NSƯT Hạnh Thúy, NSƯT Ngọc Hiệp, Thạch Kim Long, Mai Thế Hiệp… Phim tham gia tranh giải tại hạng mục chính LHP Tokyo 2022 và giành giải cao nhất LHP Ba Châu Lục tại Pháp.