Nguy cơ tiềm ẩn của các bệnh nhiễm trùng thông thường

Ở hầu hết mọi người, norovirus gây ra vài ngày đau khổ trong phòng tắm và sau đó nhanh chóng bị lãng quên. Vi-rút Epstein-Barr có thể vượt qua mà không có bất kỳ dấu hiệu nào tương tự như Covid-19.

Nhưng ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy rằng ở một số ít người không may mắn, hệ thống miễn dịch phản ứng thái quá với những biểu hiện có vẻ nhỏ nhặt này, để lại các triệu chứng trong nhiều năm hoặc thậm chí cả đời.

Tiến sĩ Judith James, bác sĩ chuyên khoa thấp khớp và phó chủ tịch phụ trách các vấn đề lâm sàng tại Quỹ Nghiên cứu Y tế Oklahoma, Mỹ cho biết: “Sai gen cùng với nhiễm trùng sai thời điểm [có thể nguy hiểm]. Tôi thực sự nghĩ rằng chúng ta có bằng chứng rõ ràng cho thấy mọi người nên chú ý đến điều này”.

Từ lâu, người ta đã nghi ngờ rằng những bệnh nhiễm trùng dường như đơn giản có thể để lại dấu ấn lâu dài.

Nghiên cứu mới đã phát hiện ra mối liên hệ có khả năng xảy ra giữa đợt nhiễm norovirus – thường được gọi là bệnh dạ dày, có xu hướng tấn công chủ yếu vào mùa đông ở Hồng Kông – và bệnh Crohn, một tình trạng viêm ruột kéo dài.

Các nghiên cứu khác gần đây đã đổ lỗi cho nhiễm trùng Epstein-Barr gây ra bệnh đa xơ cứng sau này và có tới 10% đến 30% những người mắc Covid-19 có các triệu chứng kéo dài hàng tháng đến hàng năm .

Tiến sĩ Raymond Chung, chuyên gia về gan tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts và Trường Y Harvard, Mỹ cho biết, thông thường, tác nhân kích hoạt xảy ra khi một loại vi khuẩn hoặc thuốc coi hệ thống miễn dịch như tế bào hoặc mô của chính người đó. Sự bắt chước này thúc đẩy một phản ứng, và sau đó phản hồi kéo dài.

Chung cho biết, hiểu cách chu kỳ đó bắt đầu và sau đó được củng cố có thể dẫn đến các phương pháp điều trị.

Ông nói: “Nếu chúng ta thực sự có thể lập danh mục các bước đó, thì tôi nghĩ chúng ta sẽ ở một vị trí tốt hơn để nghĩ về sự gián đoạn. Việc giảm bớt phản ứng một cách cẩn thận sẽ là chìa khóa, bởi vì việc ngăn chặn rộng rãi phản ứng miễn dịch có thể dẫn đến những hậu quả không lường trước được”.

Ông nói, ngay cả khi mọi người không thể tránh khỏi các tác nhân gây bệnh hàng ngày, thì điều quan trọng là phải xác định mối liên hệ giữa chúng và những hậu quả lâu dài.

"Kiến thức là sức mạnh. Chúng ta thực sự phải hiểu khuynh hướng của chính mình đối với những kiểu phản ứng phóng đại, khác thường này – nhưng sẽ mất thời gian”.

Bệnh ngắn, khổ dài

Trong nhiều thập kỷ, các nhà nghiên cứu đã tin rằng nhiễm trùng có thể dẫn đến các vấn đề lâu dài.

Thủy đậu được biết là sẽ xuất hiện trở lại trong cuộc đời dưới dạng bệnh zona, một chứng rối loạn thần kinh cực kỳ đau đớn.

Đại dịch cúm năm 1918 – còn được gọi là cúm Tây Ban Nha – đã khiến một số người mắc bệnh Parkinson.

Nhiễm trùng u nhú ở người có thể dẫn đến ung thư nhiều năm sau đó. Và từ lâu người ta đã nghĩ rằng hội chứng mệt mỏi mãn tính phải do một loại nhiễm trùng nào đó gây ra.

Nhưng bằng chứng khoa học chắc chắn chỉ được tích lũy trong những năm gần đây, Mark Davis, người chỉ đạo Viện Miễn dịch, Cấy ghép và Nhiễm trùng Stanford ở California, Mỹ cho biết.

Ông nói, việc lập bản đồ của cả bộ gen người và chuột đã giúp các nhà nghiên cứu hiểu được vai trò của các gen hệ thống miễn dịch ở mức độ sâu hơn.

Nghiên cứu về norovirus đã sử dụng một con chuột có cùng một đột biến gen thường liên quan đến bệnh đường ruột.

Khi bị nhiễm norovirus, hệ thống miễn dịch của chuột đã tạo ra các tế bào T - một loại tế bào bạch cầu là một phần thiết yếu của hệ thống miễn dịch - làm hỏng ruột, đúng như dự đoán. Nhưng nó cũng ngăn không cho các tế bào T giải phóng một yếu tố bảo vệ phục hồi ruột. Vì vậy, con chuột ít có khả năng phục hồi sau khi bị nhiễm trùng.

Tác giả chính, Ken Cadwell – người nghiên cứu cách thức virus tương tác với hệ thống miễn dịch tại Trường Đại học Grossman thuộc Đại học New York, cho biết: Mặc dù rất khó để chứng minh điều tương tự xảy ra ở người, nhưng nghiên cứu này đã đưa ra lời giải thích hợp lý cho mối liên hệ giữa bệnh nhiễm trùng và bệnh truyền nhiễm.

Tiến sĩ John Wherry, giám đốc Viện Miễn dịch học tại Trường Y khoa Perelman của Đại học Pennsylvania, cho biết bản thân vi rút dạ dày thường không quan trọng.

Một số người có một đột biến gen mà bản thân nó cũng không quan trọng bằng. Nhưng khi một người có đột biến dường như không quan trọng bị nhiễm trùng, nó có thể phá vỡ sự cân bằng của vi trùng sống trong ruột, dẫn đến bệnh đường ruột.

Thật khó để chứng minh chuỗi sự kiện này vì virus đã biến mất khi các triệu chứng xuất hiện. Ông nói: Các nhà nghiên cứu đã biết rằng sự cân bằng của hệ vi sinh vật đường ruột đã bị mất cân đối, nhưng mãi đến nghiên cứu mới này mới chứng minh được rằng tác nhân gây bệnh là một bệnh nhiễm trùng đơn giản. “Đó là một sự kết hợp trifecta. Đây giống như một hệ sinh thái thực sự”.

Nhưng tại sao một số người dễ bị tổn thương hơn những người khác? Hóa ra di truyền là yếu tố chính trong dòng bệnh này, nhưng tìm ra gen nào gây ra tình trạng dễ bị tổn thương và nhiễm trùng không phải là nhiệm vụ dễ dàng.

Davis nói: “Có rất nhiều bệnh và mỗi bệnh sẽ có một tập hợp các phân tử khác nhau tác động”.

Nhìn chung, cứ 12 người thì có khoảng một người sẽ phát triển tình trạng tự miễn dịch trong suốt cuộc đời, James nói.

Phụ nữ trẻ trưởng thành được biết là đặc biệt dễ mắc các bệnh tự miễn dịch, mặc dù không ai biết chính xác lý do tại sao.

Bà nói: “Phụ nữ thường có phản ứng miễn dịch mạnh hơn một chút và điều đó dễ nhận thấy hơn trong độ tuổi sinh đẻ. Nội tiết tố có thể đóng một vai trò nào đó, nhưng điều này không giải thích đầy đủ sự khác biệt. Chúng tôi không có tất cả các câu trả lời”.

Bà nói rằng bất cứ ai mắc bệnh tự miễn dịch trong gia đình đều có nguy cơ mắc bệnh tự miễn dịch cao hơn. Tuy nhiên, các cặp song sinh giống hệt nhau có thể mắc hoặc không mắc bệnh tự miễn nếu người song sinh của họ mắc bệnh hoặc có thể mắc bệnh này hàng thập kỷ sau đó. Các bệnh tự miễn dịch cũng có thể xảy ra lẻ tẻ, bùng phát mà không có bất kỳ mối liên hệ gia đình rõ ràng nào.

Được biết, anh chị em của trẻ mắc bệnh tiểu đường Loại 1 có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Vì vậy, các nỗ lực đang được tiến hành để hiểu về di truyền học chung và theo dõi những thay đổi đối với hệ thống miễn dịch của anh chị em “trước khi bệnh phát triển”, James nói.

Vì những tình trạng này hiếm khi bắt đầu khi mới sinh, nên có thể có một điểm bùng phát nào đó xảy ra sau này trong cuộc đời, chẳng hạn như nhiễm trùng, bà nói. “Có thể có yếu tố di truyền hoặc nhiễm trùng”.

Bà nói, thay vì xác định hầu hết mọi người là có nguy cơ cao, có thể dễ dàng nhanh chóng nhận ra khi hệ thống miễn dịch của ai đó phản ứng thái quá với nhiễm trùng.

Davis cho biết, mặc dù những triệu chứng lâu dài này có thể là một vấn đề riêng lẻ “của một bệnh cụ thể, một người cụ thể và có thể là một thời điểm cụ thể”, nhưng vẫn có những cơ chế chung đối với những tình trạng này.

Hy vọng rằng điều đó có nghĩa là các nhà khoa học cuối cùng sẽ học cách khai thác các cơ chế này để phát triển các phương pháp điều trị.

Ông nói: “Ngày càng rõ ràng hơn về cách khởi phát của những căn bệnh này. Điều không rõ ràng là tại sao chúng vẫn tồn tại ở những người cụ thể. Tại sao hệ thống không trở lại cân bằng?”.

Tìm ra điều đó và chữa khỏi bệnh, “đó là chương tiếp theo của tất cả những điều này”.

Mỗi chúng ta có thể tự bảo vệ mình?

Davis rất muốn phát triển một bài kiểm tra xác định các hệ thống miễn dịch đang gặp khó khăn, cách mà bài kiểm tra cholesterol cho thấy bệnh tim đang phát triển .

“Là một nhà miễn dịch học, tôi cảm thấy xấu hổ” ông nói.

Davis chế giễu “thuốc tăng cường miễn dịch” thương mại, nói rằng tốt nhất là chúng tách con người khỏi tiền của họ, và tệ nhất là chúng có thể gây hại.

Sống trong bong bóng không phải là câu trả lời, Chung nói. Ví dụ, trong những năm gần đây, nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc bảo vệ trẻ em quá mức bằng cách tránh các tác nhân gây dị ứng ngay từ khi còn nhỏ có thể thực sự làm tăng nguy cơ mắc các bệnh dị ứng sau này trong cuộc đời .

Điều thực sự cần thiết là các nhà nghiên cứu phải hiểu điều gì khiến ai đó dễ bị tổn thương hơn trước những hậu quả lâu dài do nhiễm trùng, Chung nói.

“Một phần trong đó là di truyền. Nhưng một phần của điều đó cũng có thể là hiểu hồ sơ miễn dịch như thế nào tại một thời điểm cụ thể. Sau đó chúng ta có thể hỏi, điều này có vấn đề không? Đây có phải là một rủi ro?”

James nói: Một lối sống lành mạnh - ngủ đủ giấc, tránh thuốc lá và uống quá nhiều rượu cũng như ăn uống lành mạnh - đều rất quan trọng để bảo vệ hệ thống miễn dịch .

Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy hệ vi sinh vật - những con bọ sống trên và trong cơ thể của mọi người - có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch. Tuy nhiên, vẫn còn quá sớm để biết có thể làm gì để tăng cường sức khỏe miễn dịch thông qua hệ vi sinh vật, bà nói.

Mặc dù có rất ít người có thể làm gì để hiểu được rủi ro của chính mình, nhưng các nhà nghiên cứu cho biết không nên hoảng sợ.

Wherry nói: “Tôi không phải là người quá kích động về những điều này. Nhiễm trùng và vi khuẩn là một phần của thế giới chúng ta, một phần cuộc sống của chúng ta, một phần của tuổi thọ”.

Thay vào đó, mọi người nên thực hiện những thay đổi hành vi đơn giản, chẳng hạn như rửa tay thường xuyên , đeo khẩu trang ở sân bay và ở nhà thay vì cố gắng vượt qua bệnh tật.

Ông nói: “Nếu mọi người trong một gia đình đã bị ốm trong tuần trước và họ mời bạn đến ăn tối, có thể hãy kiểm tra sức khỏe của bạn vào tuần sau”.