Thảm kịch bóng đá ở Indonesia đã xảy ra như thế nào và liệu có cách nào để ngăn chặn những tình huống tương tự?

Cái chết của ít nhất 125 người ở Indonesia vào ngày 1 tháng 10 là một trong những thảm họa thể thao chết chóc nhất thế giới trong lịch sử gần đây.

Đối với nhiều người, thảm kịch là một lời nhắc nhở rõ ràng về sự cố năm 1989 tại Sân vận động Hillsborough ở Anh, nơi 97 người hâm mộ bóng đá đã thiệt mạng.

Gần đây hơn, một vụ dẫm đạp khác trong buổi biểu diễn ca nhạc Astroworld của ngôi sao nhạc rap Travis Scott tại Mỹ đã giết chết ít nhất tám người và hàng chục người bị thương.

Các thảm họa không phải lúc nào cũng liên quan đến các sự kiện thể thao hoặc lễ hội âm nhạc - vào năm 2015, ít nhất 2.411 người hành hương Hồi giáo đã chết trong tình trạng thương tâm trong cuộc hành hương Hajj hàng năm ở Ả Rập Xê Út và năm 2008, 168 người đã thiệt mạng tại một ngôi đền ở Jodhpur, Ấn Độ khi hàng nghìn người theo đạo Hindu hành hương.

Nhưng điều gì khiến những thảm họa đám đông lớn này xảy ra? Và làm thế nào có thể ngăn chặn?

Sự tích tụ chậm

Theo Íse Murphy, chuyên gia tư vấn về an toàn đám đông cho các sự kiện thể thao lớn và các sự kiện công cộng lớn ở Anh, không có một lý do hay nguyên nhân nào đứng sau thảm họa đám đông, mà thay vào đó, vô số nguyên nhân xuất hiện cùng một lúc.

“Luôn có sự tích tụ chậm trước khi điều này xảy ra”, cô nói thêm. “Thông thường, nếu bạn xem xét tiến trình thảm họa, và đặc biệt là bối cảnh văn hóa và kinh tế xung quanh sự kiện, luôn có những dấu hiệu cảnh báo cho thấy điều gì đó tương tự có thể xảy ra”.

Điều này có thể đúng với thảm họa ở Indonesia, nơi bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất và giải quốc nội được nhiều người theo dõi. Môn thể thao này cũng có lịch sử kích động mạnh mẽ cũng như sự cuồng tín đã dẫn đến ẩu đả và xô xát dẫn đến tử vong trong quá khứ.

Các quan chức biết rằng đã có tiền lệ xung đột giữa người hâm mộ của Arema FC và đối thủ lâu năm Persebaya Surabaya tại trận đấu ở Indonesia vào tối thứ Bảy tuần trước. Vì vậy, họ đã đề phòng như tăng cường hiện diện an ninh và cấm người hâm mộ đến sân.

Tuy nhiên, mọi thứ bắt đầu trở nên tồi tệ khi các cổ động viên thất vọng vì đội nhà bị thua, đã xông vào sân và tấn công các cầu thủ cùng các quan chức bóng đá.

'Hội chứng máy bay chiến đấu'

Theo Keith Still, một giáo sư thỉnh giảng về khoa học đám đông tại Đại học Suffolk và chuyên gia về an toàn đám đông.

“Stampede là một từ không chính xác để mô tả những gì đã xảy ra trong thảm họa”, anh nói. “Hội chứng máy bay chiến đấu là một mô tả phù hợp hơn về những gì đã xảy ra khi đám đông phản ứng để thoát khỏi mối đe dọa”.

"Đó là một phản ứng hoàn toàn có thể dự đoán được đối với việc sử dụng hơi cay trong không gian đó".

Theo Murphy, mối quan hệ giữa cảnh sát và khán giả cũng là một yếu tố cần quan tâm. "Cách ăn mặc của cảnh sát, các phương thức leo thang mà họ sử dụng thực sự có thể tác động đến mối quan hệ giữa cảnh sát và khán giả, bạn muốn điều đó là tích cực".

Cơ quan quản lý bóng đá thế giới Fifa đã cấm sử dụng hơi cay như một biện pháp kiểm soát đám đông.

Sau trận đấu, Tổ chức Ân xá Quốc tế đã kêu gọi một cuộc điều tra về lý do tại sao hơi cay được triển khai trong một không gian hạn chế, nói rằng nó chỉ nên được sử dụng “khi các phương pháp khác không thành công”.

Mật độ đông đúc

Theo Murphy, khi một nhóm người đang hoảng loạn hoặc đau đớn vì bị dồn vào một không gian chật hẹp, những thảm họa như thế này là không thể tránh khỏi.

“Nếu bạn hoặc tôi ở trong một đám đông trong một sân vận động và hơi cay được ném ra, chúng ta sẽ đau đớn, sẽ sợ hãi và sẽ muốn thoát ra”, cô nói. "Khi mọi người đang vội vã tìm lối ra, tất cả sẽ di chuyển về cùng một hướng".

“Khi mật độ hơn năm người trên một mét vuông, cơ thể người bắt đầu gặp áp lực. Áp lực tăng lên dẫn đến ngạt thở và không thở được thường là nguyên nhân dẫn đến tử vong trong những tình huống này”, cô nói thêm.

Một số thảm họa đám đông lớn nhất thế giới có liên quan đến các cuộc tụ họp tôn giáo, nơi mọi người thường tụ tập với nhau.

Faisel Illiyas, chuyên gia quản lý rủi ro thiên tai của một dự án phục hồi do Ngân hàng Thế giới liên kết cho biết: “Đặc biệt là các sự kiện tôn giáo, mọi người sẽ muốn thực hiện một nghi lễ đặc biệt và vì vậy mọi người có thể tiến tới trong một khu vực hạn chế”.

Thông thường, mọi người rất dễ xúc động trong những tình huống này và có thể không quan tâm đến môi trường xung quanh, ông nói thêm. “Rất khó để quản lý những sự kiện này, vì vậy cơ chế xếp hàng thích hợp và các biện pháp kiểm soát đám đông cần phải được thực hiện cụ thể cho từng nghi lễ và sự kiện”.

Tầm quan trọng của đánh giá rủi ro

Murphy cho biết cần phải có rất nhiều công việc và lập kế hoạch được thực hiện trước một sự kiện để xem xét đúng đắn tất cả các rủi ro tiềm ẩn và xem thể tránh được như thế nào.

“Một cách tiếp cận đa chiều là cần thiết. Trong trường hợp là một sân vận động, bạn có những người quản lý sân vận động, cảnh sát và chính quyền địa phương, công ty quản lý, tất cả cần làm việc cùng nhau để đánh giá những rủi ro môi trường, văn hóa liên quan đến sự kiện và những gì có thể được thực hiện để tránh những rủi ro tiềm ẩn”, Cô nói thêm.

"Hiểu được nguyên nhân của các thảm họa trước đây và tăng cường giáo dục về cách chúng xảy ra là khởi đầu tốt nhất để ngăn chặn chúng", Still từ Đại học Suffolk cho biết.