Làm thế nào 20,000 trẻ mồ côi ở Canada thập niên 50 trở thành bệnh nhân tâm thần?

Nếu như đã xem phim Tusk (2014), hẳn bạn đã nghe về câu chuyện thơ ấu của bác sĩ Howe, rằng hắn là một trong những đứa trẻ mồ côi Duplessis (Duplessis Orphans), những năm tháng bị bạo hành, lạm dụng, làm vật thí nghiệm đã khiến Howe phát điên và căm ghét loài người.

Duplessis Orphans là câu chuyện có thật, về 20,000 đứa trẻ mồ côi ở Quebec bị dán nhãn là tâm thần và chuyển vào viện, tất cả chỉ để có thêm tiền trợ cấp từ ngân sách liên bang. Chuyện là vào thời gian tại vị, Thủ hiến Quebec, Maurice Duplessis là một người sùng đạo và là đồng minh quyền lực với nhà thờ Công giáo. Ông là người cho phép nhà thờ nắm quyền điều hành trại trẻ mồ côi và trường học. Thành ra thời đó, trẻ mồ côi ở Quebec bị gọi là “đứa trẻ của tội lỗi” và không được đi học. Chưa kể luật cấm phá thai, uống thuốc tránh thai khiến nơi đây có tỷ lệ trẻ sơ sinh cao mà không ai nhận nuôi. Trại trẻ của nhà thờ thì chăm sóc rất kém khiến chúng chậm phát triển. Theo báo cáo của thanh tra Quebec, trẻ em ở đây “đến 4-6 tuổi mới biết nói, không biết xem đồng hồ, đi lại hay rửa ráy bản thân…v.v”. Tại một trường dạy nghề, 25% trẻ từ 9-16 tuổi mắc chứng tè dầm.

Dù vậy nhưng nhà thờ vẫn bắt ép nhiều bà mẹ đơn thân phải bỏ con vào những trại mồ côi này, bởi không có đám cưới do nhà thờ công nhận thì vẫn xem là “con hoang”, khiến số lượng trẻ trong trại lại càng tăng. Vào thời điểm đó, trách nhiệm tài chính cho trường học và trại trẻ là do chính quyền địa phương đảm nhận, còn ngân sách liên bang sẽ dành cho các bệnh viện và số tiền dành ra cho điều trị bệnh tâm thần hào phóng hơn cho trẻ mồ côi.

Thế là Thủ hiến Duplessis thông đồng với nhà thờ, cải tổ trại trẻ mồ côi thành viện tâm thần và 20,000 đứa trẻ ở đây bỗng nhiên trở thành bệnh nhân. Nghiễm nhiên, tình trạng của trại trẻ đã tệ nay còn tệ hơn, khi các nữ tu ngưng dạy dỗ đám nhóc mà mặc nhiên cho chúng thành bệnh nhân thiểu năng trí tuệ. Những chuyện xảy ra trong những trại trẻ tâm thần này, khó có từ nào để diễn tả và chắc phải dùng rất nhiều dấu phẩy để liệt kê hết những gì họ phải chịu. Những đứa trẻ bị sốc điện, trói trong những chiếc áo khóa tay dành cho bệnh nhân tâm thần, đánh đập bằng vật nặng như đá, lạm dụng tình dục, thậm chí mang đi thí nghiệm thuốc. Ngoài ra còn bị bắt đi lao động.

Kể lại những tháng ngày đó, nạn nhân Marc Boudreau cho biết: “Tôi đã xem nhiều phim kinh dị nhưng chẳng có cái nào sánh được với những gì chúng tôi đã trải qua”. Sau khi được giải cứu khỏi viện tâm thần, đa số nạn nhân trở nên bệnh thật, rơi vào cảnh nghiện ngập, thất nghiệp, khó hòa nhập xã hội. 80% nạn nhân đều bị bạo hành vào khoảng thời gian 7-18 tuổi, khiến họ không thể có được cuộc sống lành mạnh lẫn khỏe mạnh khi trưởng thành, đến tuổi trung niên, sức khỏe họ suy yếu hơn người bình thường. Thật là mỉa mai khi đột nhiên Quebec hết sạch trẻ mồ côi mà bệnh nhân tâm thần tăng lên đột biến mà không thu hút sự chú ý của cấp cao hơn trong suốt một thập kỷ.

Hai nhà nghiên cứu Léo-Paul Lauzon và Martin Poirier đã công bố một tài liệu vào năm 1999, chứng minh rằng chính quyền tỉnh Quebec và Nhà thờ Công giáo đã thu được lợi nhuận đáng kể bằng cách biến hàng nghìn trẻ mồ côi Quebec trong thời gian Duplessis làm thủ hiến thành bệnh nhân tâm thần. Bằng nhiều phép tính, các tác giả cho biết những kẻ quyền lực đã thu được 70 triệu đô la (tính theo thời giá 1999) trong khi chi phí tu sửa trại trẻ thành bệnh viện chỉ tốn 37 triệu đô. Phía nhà thờ Quebec lập tức phủ nhận mọi liên quan đến vụ việc. Được biết đến năm 2010, khoản 300-400 người từng là trẻ mồ côi Duplessis vẫn còn sống và đã đâm đơn kiện, cùng huy động sự chú ý của xã hội đến vụ việc. Cũng vào năm này, chính phủ đã đưa ra lời xin lỗi cùng số tiền $3 triệu đền bù nhưng bị các nạn nhân từ chối vì cho rằng không công bằng và xúc phạm. Nhà thờ thì chẳng xin lỗi cũng như đền bù gì cả.

Dưới áp lực của dư luận, chính quyền Quebec phải một lần nữa xin lỗi và mở rộng gói đền bù. Trong đó mỗi nạn nhân sẽ nhận $10,000, cộng thêm $1,000 cho mỗi năm bị sống tại viện tâm thần. Duplessis Orphans’ Committee chấp thuận khoản đền bù này và khoảng 1,500 nạn nhân thỏa điều kiện được trợ cấp. Đến năm 2006, chính phủ bổ sung thêm $26 triệu vào ngân sách đền bù. Thế nhưng câu chuyện này còn phức tạp hơn nhiều khi các nạn nhân bóc trần sự thật rằng 3 thành viên đại diện Ủy ban chấp thuận đề nghị ấy vì họ được hưởng số tiền lên đến 6-7 con số, đồng thời mỗi ngày làm việc của họ được nhận hơn $1,000 - số tiền mà các nạn nhân khổ sở trong trại trẻ cả năm mới nhận được. 

Năm 2004, các nạn nhân cũng kêu gọi chính quyền tìm hiểu khu vực nghĩa trang ở rìa đông Montreal, nơi họ nói là chứa hài cốt của những đứa trẻ bị bắt làm vật thí nghiệm. Đến năm 2021, sau khi thăm dò bằng radar soi đất, người ta xác nhận có dấu hiệu của hài cốt trẻ em tại các khu vực do nhà thờ Công giáo quản lý, không được đánh dấu mộ. Một lần nữa, tập thể các nạn nhân và nhà hoạt động nhân quyền lại kêu gọi ráo riết chính phủ Quebec và nhà thờ cho khai quật những nơi từng là trại trẻ và bệnh viên tâm thần của trực thuộc nhà thờ.