TỘI PHẠM THÁI NHÂN CÁCH: PSYCHOPATHS, SOCIOPATHS VÀ GENE DI TRUYỀN “CHIẾN BINH”

Có lẽ nhiều người từng thấy từ “psychopath” và “sociopath”, nhưng bạn sẽ không tìm được nó trong danh sách các bệnh rối loạn tinh thần, vì nó được gọi chung là RỐI LOẠN NHÂN CÁCH CHỐNG ĐỐI XÃ HỘI (antisocial personality disorder).

Điều khác biệt ở psychopath và sociopath chính là một kẻ sẽ có lương tâm, kẻ còn lại thì không (theo PhD. Aaron Kipnis, tác giả cuốn sách The Midas Complex). Kipnis nói rằng một kẻ psychopath sẽ không cảm thấy có lỗi hoặc thương hại khi hắn ta nói dối để lừa lọc một ai đó, còn sociopath sẽ có một “chút ít” lương tâm và cảm thấy có lỗi, tuy nhiên điều đó không thể ngừng hắn khỏi việc thực hiện điều xấu.

Cùng được liệt kê là có xu hướng chống đối xã hội hay mang rối loạn nhân cách chống đối xã hội, nhưng có một sự khác biệt nữa giữa 2 xu hướng thái nhân cách này: psychopath được xem là kẻ có “trái tim lạnh”, còn sociopath là những tên với “cái đầu nóng”.

Ở psychopath, hắn có thể rất thông minh, bề ngoài rất “bảnh” và giỏi bắt chước cảm xúc và sự thay đổi trên nét mặt người khác; nhưng hắn hoàn toàn không hề quan tâm gì đến người mà hắn giao thiệp. Như những diễn viên với khả năng diễn xuất đại tài.

Ngược lại, sociopath lại ít khi đeo cái mặt nạ giả tạo ấy, hắn tỏ rõ rằng “bố không thích ai tới gần cũng không thích chơi với ai cả” , rằng hắn là tuyệt nhất và chỉ thích quan tâm đến chính mình. Hắn thường đổ lỗi cho người khác và luôn có lí do nguỵ biện cho các hành vi của mình.

Hơn thế nữa, không phải tất cả những người mang rối loạn nhân cách chống đối xã hội đều sẽ trở thành tội phạm, nhưng phần lớn những kẻ giế.t người đều có xu hướng chốn.g đố.i xã hội. Ngoài cuộc sống, có nhiều người có xu hướng thái nhân cách nhưng họ không thực hiện các hành vi bạ.o lực, thay vào đó, họ thực hiện các hành vi như đối xử tệ, lừa lọc hay cố gắng kiếm lợi ích từ người khác thậm chí theo cách tiêu cực mà không thấy có lỗi hay suy nghĩ cho người đó.

Họ là những người rất tính toán, họ sẵn sàng đạp đổ người khac xuống để leo lên vị trí mà họ muốn và không quan tâm việc đó sẽ làm đau hoặc huỷ hoại người khác. Tuy nhiên, đôi khi một vài người có hành vi ích kỷ và dối trá, không có nghĩa rằng họ là một kẻ thái nhân cách nguy hiểm.

Theo một nghiên cứu từ Hare (1991) thông qua việc xem lại các vụ án, các thông tin thu thập được từ các bản đánh giá tội phạm, kết quả phân loại các tên sát nhân mắc chứng thái nhân cách hay rối loạn nhân cách chống đối xã hội thường có thể nhận dạng qua 3 yếu tố:

1. Yếu tố tính cách - Ích kỷ, vô nhân tính, không biết ân hận với những việc hắn gây ra với người khác.

• Bề ngoài hào nhoáng, khả năng ăn nói cực tốt và có thể thu phục người khác
• Có ý thức cao về giá trị của bản thân, thậm chí nghĩ rằng mình thuộc tầng lớp cao hơn người khác.

• Nói dối về những điều không có thật (lâu dần có thể nhận ra đó thực sự là những lời nói dối bệnh hoạ.n)

• Xảo quyệt, mưu trá

• Không bao giờ biết thế nào là ân hận, không bao giờ để tâm đến kết quả của một việc xấu mà hắn làm.

• Không có cảm xúc, không cảm nhận được cảm giác sợ hãi, giận giữ, buồn đau, tin tưởng,… không sợ bất cứ điều gì, thậm chí là luậ.t phá.p.

• Không có ý nghĩ phải chịu trách nhiệm cho lỗi lầm của bản thân.

2. Lối sống lệch lạc, bất thường (dựa vào các tài liệu nghiên cứu trong đời sống thực sự của những kẻ sát nhân)

• Có cảm giác buồn chán trong cuộc sống thực, cần những cảm giác kích thích để giải toả những cảm giác ức chế đó.

• Như đã nói ở trên, kiểu người này không có phản ứng với những xúc cảm cơ bản của con người nên có một trái tim trống rỗng.

• Có thể xuất hiện việc thiếu động lực tự kiếm tiền bằng mong muốn của bản thân. Kinh tế có thể phụ thuộc vào người khác hoặc vào những việc sai trái, không có động lực tự kiếm tiền vì chính bản thân mình mà sẽ vì lí do nào đó khác.

• Không có kế hoạch cho một cuộc sống trong thời gian lâu dài.

• Khả năng kiểm soát hành vi rất kém

• Làm mọi việc trong cuộc sống một cách bốc đồng, vô trách nhiệm.

• Thường là người có tuổi đời trẻ, có các vấn đề về rối loạn hành vi xuất hiện từ lúc nhỏ.

• Đã từng ở trong diện tình nghi thực hiện các hành vi quy phạm nội quy, sai trái, phạm lỗi được lưu trữ lại trong quá trình học tập, làm việc và phát triển.

3. Có các hành vi hỗn tạp, lộn xộn về vấn đề ham muốn tình dụ.c (đặc biệt với những tên thái nhân cách mắc rối loạn nhân cách ái kỷ)

• Có thể đã từng sống chung với nhiều người yêu, hoặc vợ khác nhau.

• Thực hiện hành vi tộ.i phạ.m một cách linh hoạt

• Có các hành vi bộc lộ bản chất của một kẻ bị biến thái tính cách (Dễ cáu kỉnh, có các biểu hiện như tấn công người khác bằng lời nói và hành động, thích đối đầu với xã hội.)

• Một trong những nguyên nhân chính tạo ra một người với tính cách chống đối xã hội, lớn lên với một trái tim và trí óc bị biến đổi là GENE và sự bất thường ở não. Nghiên cứu cho thấy hai bộ phận bị ảnh hưởng ở não gây nên việc này đó là tổn thương ở hạt hạnh nhân (amygdala) và thuỳ trước não(prefrontal cortex).

• Hạch hạnh nhân là một trong hai nhóm nhân hình quả hạnh nhân nằm ở giữa sâu bên trong thùy thái dương của não ở các loài động vật có xương sống phức tạp, bao gồm cả con người. Có liên quan trực tiếp đến việc chúng ta tiếp nhận cảm xúc, thiếu hoặc bị tổn thương phần này có thể lấy đi cảm xúc của một người, khiến họ không cảm thấy đồng cảm với người khác.

• Thuỳ trước trán là nơi điều khiển các hành vi trong cuộc sống của chúng ta, cách con người giải quyết vấn đề và nơi tiềm thức của chúng ta tồn tại.

• Điều khác biệt của một kẻ thái nhân cách với người bình thường là hắn không biết sợ hãi, cũng như không có khả năng nhìn thấy hậu quả có thể phải ghánh chịu khi thực hiện các hành vi nghiêm trọng lên người khác.

• Ở người bình thường, khi xem các cảnh kinh dị hay má.u me ở trên phim, tim ta sẽ đập mạnh và hơi thở dồn dập, hoặc thậm chí toát mồ hôi. Nhưng vì sự khác biệt sinh học ở não, thái nhân cách không có những phản ứng đó.

• Theo Richard Wiebe (chuyên môn trong lĩnh vực Tâm lý học và Tội phạm học tại Fitchburg State College, Mỹ): biến thái nhân cách dường như là do di truyền và có cơ sở rằng: một phần trong các rối loạn đó liên quan đến các hệ thống cảm xúc cơ bản. Do đó kẻ thái nhân cách đã lớn lên mà không phát triển hoàn chỉnh các cảm xúc thấu hiểu, thấu cảm xã hội cũng như không biết hối lỗi, và thiếu đi khả năng thực sự quan tâm đến người khác.

• Vì điều này mà một số tên tộ.i phạ.m thái nhân cách đòi bãi nại, cho rằng vì hắn bị tổn thương não và không giống người bình thường, chúng nên được tha thứ cho các hành vi giết người của mình.

GENE “CHIẾN BINH” MAO-A : SINH RA ĐÃ DỰ BÁO TRƯỚC SẼ THÀNH TỘI PHẠM?

Từ rất lâu khoa học đã tìm ra rất nhiều gene sinh học mà người thừa hưởng loại gene ấy có nguy cơ cao hơn những người khác về việc mắc các vấn đề liên quan đến nghiệ.n bia rượ.u - một vấn đề mà người ta thường bảo rằng đó là đặc điểm tính cách cá nhân. Ngoài ra còn có các gene có thể làm thay đổi chức năng trong não và có thể dẫn các rối loạn lo âu. Vì thế, việc có một loại gene di truyền liên quan đến các hành vi bạ.o lự.c là một điều không hề gây ngạc nhiên đối với nhiều người.

Tuy nhiên, ở thời điểm các nghiên cứu gene bạ.o lự.c này được tìm thấy, rất nhiều người tỏ thái độ bất đồng với vấn đề này. Trong đó có Anthony Walsh từ Khoa tư pháp hình sự ở đại học Bang Boise Idaho, Mỹ: ông nói rằng việc đem các gene di truyền tộ.i phạm ra trước toà án để biện minh là một hành vi khó chấp nhận, trừ khi nó là hội chứng Down hoặc các hội chứng tâm thần làm suy giảm trí tuệ. Cũng như ông nói rằng, không nên dùng việc gene di truyền để đổ lỗi cho các hành vi thiếu văn minh của mỗi người.

Rất nhiều nghiên cứu được thực hiện liên quan đến 12 loại gene di truyền có liên quan đến các hành vi hung hăng bạ.o lực (Hagerty, 2010). Tuy nhiên, gene MAO-A được nhà nghiên cứu chú ý nhiều nhất bởi nó điều chỉnh chất dẫn truyền thần kinh serotonin trong não, một tác nhân được biết đến với khả năng điều chỉnh tâm trạng của một người (Hagerty, 2010). Các nhà khoa học tin rằng nếu một người mang một phiên bản nhất định của gene MAO-A, não của họ sẽ không phản ứng nhiều với tác dụng điều hoà tâm trạng và làm dịu căng thẳng của serotonin.

Chi tiết hơn, gene MAOA mã hoá monoamine oxidase A - một loại enzyme làm suy giảm chất dẫn truyền thần kinh amin như dopamine, noradrenalin và serotonin.

Hơn thế nữa, một chứng rối loạn di truyền hiếm gặp do đột biến gene MAO-A gây ra dẫn đến sự thiếu hụt MAOA , từ đó thừa chất dẫn truyền thần kinh monoamine. Điều này có thể gây ra các hành vi bốc đồng quá mức bao gồm những hành vi cuồ.ng dâ.m, rối loạn giấc ngủ và sự thay đổi tâm trạng cực độ cũng như người mang gene này có xu hướng bạo lực, đây được gọi là hội chứng Brunner (Brunner syndrome)

Đặc biệt đối với gen biến thể biểu hiện thấp hơn của MAO-A là MAOA-L, đây là biến thể gene gây chú ý với khả năng tăng nguy cơ xuất hiện và phát triển các hành vi bạo lư.c và hung hăng. Tuy nhiên, không giống với hội chứng Brunner với các dấu hiệu hung hăng, biến thá.i quá mức và đặc biệt là rất hiếm người mắc phải, thì gene MAOA-L được tìm thấy ở rất nhiều người trong xã hội (theo nghiên cứu thì có đến gần 40%), tuy nhiên rất nhiều người mang gene này vẫn sống bình yên và chưa bao giờ thực hiện bất kì hành vi phạm tội nào.

Những người mang gene MAOA-L có khả năng sở hữu một hệ limbic nhỏ hơn (Hệ thống limbic hỗ trợ nhiều chức năng bao gồm cảm xúc, hành vi, động lực, trí nhớ dài hạn và khứu giác), theo đó người mang MAOA-L gene ít có khả năng kiềm chế tính bốc đồng, theo DSM-V trong tâm lý học thì đây gồm những hành động suy nghĩ không thấu đáo, thực hiện các hành vi không suy tính trước hoặc không nghĩ đến hậu quả.

NHỮNG YẾU TỐ KÍCH HOẠT GENE CHIẾN BINH KHIẾN NGƯỜI BÌNH THƯỜNG TRỞ NÊN NGUY HIỂM

Như đã nhắc đến ở trên, rất nhiều người mang gene MAOA-L sống bình yên như bao người và không gây ra rắc rối nghiêm trọng gì. Vì thế, MAOA-L sẽ có thể không trở thành tội phạm nếu không bị kích thíc.h bởi những yếu tố bên ngoài, theo đó một trong những yếu tố “bóp còi” khiến người này trở nên nguy hiểm chính là những hành vi ngược đãi dai dẳng trong thời thơ ấu (Caspi và các đồng sự, 2002). Trước tiên, nhiều số liệu cho thấy phụ nữ dường như được bảo vệ khỏi khuynh hướng bạo lực của gene này hơn nam giới nhờ vào sự khác biệt trong gene di truyền giới tính nữ, giúp họ được bảo vệ khỏi những hành vi bộc phát bạo lực.

Nghiên cứu cũng xác định rằng những đứa trẻ mang gene “chiến binh” nếu phải trải qua thêm các vấn đề lạm dụn.g, bạo hành, căng thẳng trong quá trình phát triển thì gene “chiến binh” ấy có khả năng sẽ được kích hoạt; tuy nhiên, nếu những đứa trẻ mang cùng một loại gene nhưng được nuôi dưỡng trong môi trường tích cực, chúng sẽ không có khả năng cao trở thành tộ.i phạm bạ.o lực.

Vì thế ở bài trước mình đã nhắc đến phim MOUSE và gene “rối loạn nhân cách” của tộ.i phạ.m giế.t ngườ.i hàng loạt trong phim rằng phim có nói đúng, nhưng không hoàn toàn đúng. Vì phim ảnh luôn hình tượng hoá cũng như trừu tượng hoá thái nhân cách.

Thậm chí nhiều người còn thần thượng những tên tộ.i phạm giế.t người hàn.g loạ.t vì những tưởng tượng có được qua việc xem phim truyền hình.(Thực ra lúc học tộ.i phạ.m học các bạn cùng lớp mình cũng rất hào hứng và đi học đầy đủ vào các buổi có tiết về serial killer hay thái nhân cách. Đến mức thầy còn nói rằng làm luận không được chọn làm về thái nhân cách vì nó quá ít nghiên cứu và case để chứng minh cũng như quá hiếm gặp).

Ngoài ra, các nghiên cứu về thái nhân cách hay đa nhân cách vẫn là một vấn đề được bàn luận sôi nổi và được các nhà nghiên cứu phủ nhận lẫn nhau vì độ chính xác của nó, họ cho rằng quá ít dữ liệu để đưa ra kết luận cho các nhân cách này trong cuộc sống. Và nó quá hiếm để có thể được nghiên cứu rộng rãi.

Cũng như có nhiều người nói rằng tộ.i á.c CHẮC CHẮN là do sinh ra đã độc ác; cũng như nhiều người bảo rằng sao cái gì cũng đổ lỗi cho bố mẹ và xã hội mà không phải do chính người đó tự quyết định. Mỗi sự việc và mỗi tình huống trong cuộc sống đều rất đặc biệt và khác nhau, không có kết luận chung hay một khuôn mẫu cụ thể cho tất cả mọi người trong cuộc đời này.

Khoa học là một chuỗi dài các nghiên cứu có khả năng chứng minh, bổ trợ và liên hệ cho nhau, và cũng có thể phản bác, mâu thuẫn lẫn nhau. Nếu người này nói đúng, chưa chắc người kia đã sai và ngược lại. Khoa học không phải điều gì cũng đúng mãi mãi, nó sẽ đúng cho đến khi một nghiên cứu khác bác bỏ được nó và nhiều người tin vào giả thuyết đó hơn.

Cho nên tin tưởng vào điều gì đều phụ thuộc vào trải nghiệm và sự thấu hiểu kiến thức của mỗi người. Một vấn đề là A thì không có nghĩa nó sẽ trái ngược hay chống lại vấn đề B, cũng không có nghĩa A đúng là B sẽ sai. Hãy nhìn mọi việc theo hướng khách quan để thấu hiểu kiến thức một cách rộng mở nhất.

ĐÓN XEM PHẦN SAU: SỰ KHÁC BIỆT GIỮA CÁC TÊN TỘ.I PHẠ.M GIẾ.T NG.ƯỜI HÀNG LOẠT VÀ PHƯƠNG PHÁP TIẾP CẬN ĐIỀU TRA CỦA FBI

NGUỒN THAM KHẢO:

Hagerty, Barbara Bradley. (2010, 29 June). A Neuroscientist Uncovers a Dark Secret. NPR. Retrieved December 7, 2018, from https://www.npr.org/templates/story/story.php...

Hunter P. (2010). The psycho gene. EMBO reports, 11(9), 667–669. https://doi.org/10.1038/embor.2010.122

Sociopath v. Psychopath: What’s the Difference https://www.webmd.com/.../sociopath-psychopath-difference

World Science Festival. (2014, 21 Oct.) The Moth: Confessions of a Pro-Social Psychopath – James Fallon. YouTube. Retrieved December 8, 2018, from https://www.youtube.com/watch?v=fzqn6Z_Iss0

ZeitgeistMinds. (2014, 16 Sep.) James Fallon, Neuroscientist – A Scientist’s Journey Through Psychopathy. YouTube. Retrieved December 7, 2018, from https://www.youtube.com/watch?v=lOjykLQAdaE

NGUYỄN LÊ HOÀI THƯƠNG

FACEBOOK PAGE: PSYCHOLOGICAL FACTS - TÂM LÝ HỌC VIỆT NAM

FOLLOW US ON INSTAGRAM @PSYCHOFACTS_TAMLYHOCVIETNAM