Lời Hiệu Triệu Của Cthulhu - Khám phá vũ trụ tưởng tượng huyền bí và kinh dị của H.P. Lovecraft

1. Về nhà văn H.P. Lovecraft

H.P. Lovecraft (1890 - 1937) tên thật là Howard Phillips Lovecraft, được coi là một trong những nhà văn vĩ đại nhất trong thể loại truyện kinh dị giả tưởng. Sinh ra tại Providence, Mỹ, từ nhỏ Lovecraft đã chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ những câu chuyện kinh dị của Edgar Allan Poe hay Robert Chambers. Chính nhờ những trải nghiệm đó đã giúp ông sáng tạo ra Vũ Trụ Kinh Dị Cthulhu (Cthulhu Mythos) - một trong những vũ trụ hư cấu giàu sức ảnh hưởng nhất thế giới, sánh ngang với Arda và Trung Địa (Middle Earth) của J.R.R. Tolkien, hay Xứ Narnia của C.S.Lewis.

2. Vũ trụ Cthulhu và phong cách H.P. Lovcraft

Lời Hiệu Triệu Của Cthulhu là tuyển tập 4 truyện ngắn tiêu biểu của ông, bao gồm: Lời Hiệu Triệu Của Cthulhu (The Call Of Cthulhu), Dagon (Dagon), Nỗi kinh hoàng tại Dunwich (The Dunwich Horror) và Bóng Tối Trùm Lên Innsmouth (The Shadow Over Innsmouth)

Dõi theo bước chân của những nhà thám hiểm máu liều nhất, 4 truyện ngắn của Lovecraft dẫn dắt người đọc khám phá Vũ Trụ Cthulhu - một thế giới song song nơi tồn tại những thế lực cổ xưa mạnh mẽ và khủng khiếp nhất vượt ngoài sức tưởng tượng. Ở đó, loài người chúng ta so với chúng chỉ như lũ kiến có thể bị giẫm đạp bất cứ lúc nào. 

Hãy gặp Cthulhu, Đại Đấng Cổ Xưa (Great Old One) đầu bạch tuộc mình rồng, hiện đang say giấc ở thành phố biển R'lyeh sâu dưới đáy Thái Bình Dương, chỉ chực chờ thời cơ trỗi dậy và thống trị địa cầu một lần nữa.

Hãy gặp Dagon, hay Father Dragon, một Đại Đấng thống trị nền văn minh dưới lòng biển, là ác mộng của mọi thủy thủ từ cổ chí kim.

Chưa hết, còn có Yog-sothoth, Ngoại Thần (Outer God) của tam giới (1), kẻ ngoại bang quyền năng đến từ vũ trụ sâu thẳm, sở hữu phép thuật thao túng thời gian và không gian.

Đi vào thế giới văn chương của Lovecraft giống như đi vào cõi mộng mị của kẻ tâm thần, quái dị, điên loạn và đầy ám ảnh. Lật dở từng trang sách, độc giả càng tiến sâu vào những bí mật khuất lấp của dòng lịch sử, càng khám phá những bí mật đáng sợ đến kinh ngạc mà chưa hay biết rằng mình đang rơi vào trò chơi tâm trí của một kẻ điên. Một trò chơi thách thức lí trí, thách thức trí tưởng tượng, và thậm chí là cả sự điên rồ của chính độc giả. Cho đến tận những trang cuối cùng, độc giả, cũng như các nhân vật chính của mỗi câu chuyện, vẫn không ngừng hoài nghi về thực hư của những truyền thuyết của Lovecraft, cũng như không nguôi nỗi ám ảnh vô hình bước ra từ những câu chuyện. 

Ai có thể tin được rằng, những Cthulhu, Dagon,... hay kể cả cuốn Cấm Thư về Vũ Trụ Cthulhu - Necronomicon té ra chỉ là sản phẩm của trí tưởng tượng? 

Và ai có thể tin được rằng mọi nỗi sợ câu chuyện thực ra đều bắt nguồn từ sự yếu bóng vía của chính mình? 

"Cảm xúc cổ xưa và mạnh mẽ nhất của loài người là nỗi sợ, và nỗi sợ lâu đời và mạnh mẽ nhất chính là sợ những thứ chưa biết" 

(H. P. Lovecraft)

Quả vậy, nỗi kinh hoàng trong truyện của Lovecraft không nằm ở văn phong miêu tả lôi cuốn, hay những chi tiết gợi cảm giác ma mị bồn chồn trong một không gian cổ xưa kiểu Gothic, mà nằm ở cách ông dẫn dắt người đọc khám phá những nỗi sợ đến từ hư không, những nỗi sợ không-được-mô-tả-trực-tiếp.

Chẳng hạn, trong Dagon và Lời Hiệu Triệu Của Cthulhu, nỗi sợ của những người thủy thủ đến từ chính biển cả nơi họ đã dầm mưa dãi nắng suốt bao năm tháng. Nó được gợi lên bởi khung cảnh bốn bề yên tĩnh đến quỷ dị, bởi những tiếng thì thầm ma quái vọng lên từ dưới đáy biển hun hút sâu thẳm. Thậm chí, kể cả những lời đồn thổi ghê rợn liên tục lặp lại trong những cuộc trò chuyện phiếm, cũng đang chậm rãi giày vò tâm trí họ như thức ăn bị nhai đi nhai lại liên tục rồi mới bị nuốt chửng vậy. Rõ ràng, chưa cần tận mắt nhìn thấy cái thứ-gây-ra-nỗi-kinh-sợ đó, một chuỗi cảm giác sởn gai ốc đến rùng mình như vậy cũng đã đủ khiến họ phát điên rồi. 

“Tôi mơ về cái ngày chúng có thể trồi lên trên những con sóng để kéo tuột các tàn dư hèn mọn, kiệt sức vì chiến tranh của nhân loại xuống trong bộ vuốt hôi thối của mình - về cái ngày khi mặt đất chìm xuống, và đáy đại dương tối tăm sẽ trỗi dậy giữa thời loạn lạc bao trùm khắp mọi nơi”

(Dagon)

Các hội kín thần bí cũng là một yếu tố không thể thiếu trong thế giới tưởng tượng của Lovecraft. Nếu tà giáo tôn thờ Cthulhu trong Lời Hiệu Triệu Của Cthulhu khiến độc giả lạnh sống lưng trước sự tồn tại bí mật của chúng trong lịch sử, thì sang Bóng Tối Trùm Lên Innsmouth, nỗi sợ đó hẳn sẽ nâng lên thành sự bàng hoàng tột độ trước quyền lực ngầm của chúng. Trong câu chuyện, không thể dùng "giáo phái" nữa mà "cộng đồng" mới là từ miêu tả trọn vẹn cho mức độ rộng lớn của chúng. Chúng rộng lớn cỡ nào? Rộng như một tiểu vương quốc, nguy hiểm như một đế chế bất trị giữa lòng nước Mỹ. Chúng ngự trị trong âm thầm, trong màn sương khói lãng đãng mờ ảo vùng Innsmouth mà không một ai hay biết. Kinh hãi hơn, với sự sùng kính tuyệt đối, dường như chúng đã được "thần linh" ban thưởng cho một nhân hình kì dị, với những dị năng vượt xa người thường. Nhưng tất cả vẫn chưa là gì so với âm mưu thực sự của đám dị nhân cuồng tín này. Một âm mưu gây khiếp hãi bất cứ ai khám phá ra: đó là lời kêu gọi sự thức tỉnh và trỗi dậy một lần nữa của các Đại Đấng, các Ngoại Thần đang ngủ quên, nhằm tái chiếm mặt đất và thanh lọc loài người. 

Một điều mình rất ấn tượng trong phong cách của Lovecraft, là cách ông liên kết những truyền thuyết giả tưởng và xây dựng chúng để trở thành một vũ trụ hư cấu đúng nghĩa. Thật vậy, mặc dầu bản chất những câu chuyện của Lovecraft hoàn toàn là hư cấu, nhưng chính nhờ sự kỳ công trong khoản sáng tạo lịch sử và hòa nhập chúng với những truyền thuyết dân gian, Lovecraft đã biến những câu chuyện hư cấu này trở nên phi-hư-cấu và chân thật hơn bao giờ hết.

Thoạt nhìn, những huyền tích cổ xưa đó chỉ xuất hiện trong Cấm Thư Necronomicon - một cuốn sử kí hư cấu thường xuyên xuất hiện trong vũ trụ Cthulhu. Nhưng nếu nhìn rộng ra, thì huyền tích về những Đại Đấng Cổ Xưa này thực ra đã bén rễ qua những câu chuyện truyền miệng từ đời này sang đời khác, qua tín ngưỡng tôn thờ của các giáo phái bí mật. Nghe có vẻ rất giống cách thức vận hành của các tôn giáo và tín ngưỡng quen thuộc của chúng ta. 

Đọc truyện của Lovecraft, độc giả như đang hóa thân vào chính nhân vật, bị ám ảnh bởi những phát hiện gây kinh hãi và cũng hoàn toàn bất lực trước hiện thực tàn khốc. Một hiện thực hiển nhiên rằng loài người chỉ là những chấm nhỏ giữa vũ trụ huyền bí. Và cũng thật hãi hùng làm sao khi nhận ra rằng, hiện thực của chúng ta thực ra luôn bị chi phối bởi những kẻ thù vô hình với quyền năng của thần, rằng chiếc đồng hồ đếm ngược ngày tận thế có thể vang lên tiếng chuông báo tử bất kì lúc nào, tại bất kì đâu.

Thậm chí, kể cả khi câu chuyện được xoay chuyển theo một chiều hướng tốt hơn, hay nhân vật chính may mắn sống sót sau cuộc chạm trán với những sinh vật quái dị kia, thì chưa chắc nỗi sợ hãi sau cùng bị dập tắt. Vì dư âm của những trải nghiệm đó sẽ còn hằn lên kí ức mãi mãi, trong giấc mơ, trong trí tưởng tượng của chính mình.

3. Một vũ trụ tưởng tượng sống mãi với thời gian 

Đương thời, Lovecraft đã gặp mặt và hợp tác với nhiều tác giả lớn như Robert Bloch hay Robert E. Howard, khuyến khích họ đưa những yếu tố giả tưởng mà ông sáng tạo nên vào, khiến Vũ Trụ Cthulhu không chỉ thuộc về một, hay hai ba tác giả, mà thuộc về rất nhiều tác giả, qua nhiều thế hệ (2). 

Theo mình, đây là một ý tưởng có tầm nhìn vượt thời đại rất lớn. Nhìn chung, điều này khiến di sản của bất cứ người nghệ sĩ nào, dù bình thường hay vĩ đại, đều xứng đáng được trân trọng và tôn vinh vì những cống hiến của họ. Hơn thế nữa, nó cũng giúp các di sản sáng tạo của họ được truyền lại và kế thừa, để tiếp tục mở rộng và bổ thêm nhiều phong cách, góc nhìn mới. Thế giới giả tưởng mà họ sáng tạo ra sẽ không bị giậm chân ở thời của họ, mà lan rộng ra với trí tưởng tượng phong phú của nhiều tác giả khác, ở nhiều thế hệ kế tiếp. 

CHÚ THÍCH

1.Tam giới: Các sinh vật thần thoại trong Vũ Trụ Cthulhu của Lovecraft được chia ra làm 3 loại: Đại Đấng Cổ Xưa (Great Old Ones), Cựu Thần (Elder Things) và Ngoại Thần (Outer Gods)

2.Theo Ted-ed: Terrors of Titan - The dark imagination of H.P. Lovecraft

ĐÁNH GIÁ: 4/5*

6/4/2022