Thể loại kinh dị 'Cosmic Horror' là gì?

Thể loại kinh dị "Cosmic Horror" còn được gọi là "Lovecraftian Horror", trong đó "cosmic" là những gì thuộc về vũ trụ. Đây một nhánh phụ của thể loại kinh dị và giả tưởng tự biện (Speculative Fiction) nhấn mạnh vào sự kinh hoàng của những điều không thể biết và không thể hiểu được. Nó trừu tượng, kích thích trí tưởng tượng và sâu sắc hơn rất nhiều so với thể loại máu me hoặc các yếu tố gây sốc khác như đâm chém, hù dọa...

Cosmic Horror hoặc Lovecraftian Horror được đặt theo tên tác giả người Mỹ H. P. Lovecraft (1890–1937), ông đã khởi xướng cho dòng tác phẩm này. H. P. Lovecraft là bậc thầy khai thác các chủ đề liên quan tới nỗi khiếp sợ từ không gian sâu thẳm, kiến thức bị cấm đoán và nguy hiểm, sự điên rồ, hoặc những yếu tố có ảnh hưởng phi nhân tính đối với nhân loại như mê tín dị đoan, số phận nghiệt ngã hoặc tai họa không thể tránh khỏi.

"Cosmic Horror" và di sản đồ sộ của H. P. Lovecraft

H. P. Lovecraft có sức ảnh hưởng lớn đối với thế hệ tác giả kinh dị và khoa học viễn tưởng sau này, cũng như tất cả các sản phẩm phái sinh (phóng tác, cải biên, chuyển thể, biên soạn, chú giải, tuyển chọn) dựa trên vũ trụ huyền bí mà ông đã sáng tạo đã định hình thể loại Cosmic Horror mà chúng ta biết ngày nay. Các chủ đề của thể loại kinh dị này cũng có thể được tìm thấy ở các văn hóa phẩm khác, đặc biệt là phim kinh dị, trò chơi kinh dị và truyện tranh.

H.P. Lovecraft đã tinh chỉnh phong cách kể chuyện bí hiểm thành những câu chuyện thần thoại của riêng mình, liên quan đến một loạt các yếu tố siêu nhiên, tiền nhân loại hay nền văn minh ngoài trái đất. Tác phẩm của ông chịu ảnh hưởng của các tiền bối như Edgar Allan Poe (1809-1849) hay Henry James (1843-1916) - người viết tác phẩm The Turn of the Screw được chuyển thể thành The Haunting of Bly Manor. Tuy nhiên, Lovecraft đã phân biệt tác phẩm của mình với các tiểu thuyết gothic và siêu nhiên trước đó, nâng nó lên tầm cỡ "vũ trụ".

Cái khác biệt trong thế giới kinh dị của Lovecraft khiến người ta say mê là quy mô và độ chi tiết của nó, trong đó con người trở nên rất nhỏ bé, tầm thường và bất lực trước sự lớn lao và bí ẩn của vũ trụ. Về bản chất, sự kinh hoàng của Cosmic Horror nằm ở việc chúng ta buộc phải chấp nhận sự thật là mình không có lựa chọn nào trước những nỗi sợ của thế giới ảm đạm này, ngoài việc chấp nhận nó như một thực tại.

Ví dụ điển hình nhất về Cosmic Horror là thực thể Cthulhu trong tác phẩm đầu tay của Lovecraft, The Call of Cthulhu (Tiếng gọi của Cthulhu). Nó là một thực thể vũ trụ cổ xưa, vĩ đại - The Great Old One, có hình dạng như sự kết hợp giữa bạch tuộc và con rồng với dáng dấp của con người. Đây là một thực thể tà ác không tưởng, không thể đo lường được, nó ngủ sâu trong lòng đất và là nguồn cơn cho sự lo âu, bất an và điên loạn của nhân loại.

Cthulhu và thế giới của Lovecraft về sau đã trở thành kinh điển, đại diện cho nỗi sợ đối với những thứ mà nhân loại không biết, hoặc không thể biết, và thậm chí nếu đã biết thì chúng ta cũng không thể làm gì được. Vũ trụ bao la với những bí ẩn của nó vốn ở một tầm cỡ mà so với nó thì lợi ích, mong muốn, luật lệ và đạo đức của con người không còn chút ý nghĩa nào cả. Gặp phải nỗi sợ đó, như bạn đơn độc đối đầu với một cơn bão.

Stephen King là fan cứng của H. P. Lovecraft

Bên cạnh các tác phẩm Cosmic Horror của Lovecraft, chúng ta có thể kể đến một số tiểu thuyết hoặc phim ảnh khác để có thể hình dung rõ hơn về các yếu tố hoặc chỉ dấu của thể loại, hay các tác phẩm được truyền cảm hứng từ nó. Dễ thấy nhất chính là các tác phẩm của Stephen King và phim ảnh được chuyển thể từ chúng, bao gồm The Mist hoặc It với gã hề ma quái. Bản thân Stephen King cũng là fan lớn của Lovecraft.

Thậm chí Stephen King đã cho rằng tác phẩm của Lovecraft là "kinh dị nhất trong toàn bộ nền văn học Hoa Kỳ" và American Heritage đã tôn xưng Lovecraft là "người đàn ông có thể dọa được Stephen King". Ngoài ra có thể liệt kê những đầu phim như Annihilation (2018) của Alex Garland, hay Lighthouse (2019) của Robert Egger do Robert Pattinson đóng chính, hoặc Another của Yukito Ayatsuji đã được chuyển thể thành anime.

Thể loại kinh dị ăn sâu vào văn hóa đại chúng

Franchise Cloverfield của J. J. Abrams có thể xem là chịu ảnh hưởng từ Lovecraftian và Alien của Ridley Scott cũng vậy. Hầu hết các tác phẩm của Junji Ito như Uzumaki hay Tomie cũng tương tự. Trên Netflix, có thể kể ngay một vài cái tên như Stranger Things, Kirlian Frequency hoặc gần đây là một vài tập phim của Love, Death & Robots mùa 2 như The Tall Grass hoặc All Through The House. Bộ phim Underwater do Kristen Stewart đóng chính cũng có phản diện được truyền cảm hứng trực tiếp bởi Cthulhu.

Nói về game, thì tất cả những cái tên như Sinking City, Bloodborne và Dark Souls đều kế thừa và phát huy các yếu tố của Lovecraftian, đặc biệt Bloodborne là tựa game có nhiều chỉ dấu nhất về Cosmic Horror, hơn tất cả những game Soulsborne khác mặc dù không trực tiếp nhắc tới Cthulhu. Tương tự với những tựa game như Darkest Dungeon, series Amnesia. Trên tabletop, chúng ta có Dungeons & Dragons làm đại diện và tất nhiên, loạt game này đã truyền cảm hứng cho Stranger Things.

Với gameplay chính là khám phá các bí ẩn, dòng game giải đố hoặc bất kỳ game kinh dị siêu nhiên dạng "story-driven" nào cũng có thể tham khảo và sử dụng các yếu tố của Cosmic Horror, ví dụ như The Room là franchise tiêu biểu nhất, kế đến là The Alien Cube, Rusty Lake, Labyrinthine, Source of Madness, Dagon và cả Little Nightmares - tất cả đều là những tựa game được đánh giá rất cao và được xem là hay nhất trong thể loại.

Có thể nói, ngày nay, Cosmic Horror và những tác phẩm của Lovecraft đã ăn sâu vào văn hóa đại chúng, điều mà độc giả lẫn tác giả hậu bối tiếc nuối nhất là H. P. Lovecraft đã mất sớm vì bạo bệnh, ông qua đời trong nghèo khổ vì bệnh ung thư lúc 49 tuổi. Vào thời đó, tác phẩm của Lovecraft không được xem trọng, mãi về sau nó mới trở thành di sản vô giá, định hình cho thể loại Cosmic Horror mà chúng ta đã biết.