Tác giả: Winston Groom

Dịch giả: Ngọc Trà

"Để tớ nói cho mà nghe: Làm một thằng đần chả phải chuyện chơi. Người ta cười vào mặt, mất kiên nhẫn, đối xử với mình như cứt. Giờ thì họ nói là bà con nên tử tế với người có khiếm khuyết, nhưng để tớ nói cho mà nghe – không phải lúc nào cũng vậy đâu. Mà dẫu vậy, tớ cũng chả hơi đâu phàn nàn gì, vì tớ nghĩ tớ cũng sống một đời kha khá thú vị, đó là nói vậy."

Ngay từ đoạn đầu tiên của Forrest Gump đã khiến tôi bật cười và cảm thấy thú vị. Có vẻ như, đây là lần đầu tiên tôi được đọc một cuốn tiểu thuyết có lời văn ngây ngô đến thế này. Cơ mà điều này cũng hợp lý thôi, chuyện được viết theo lời kể của anh chàng Forrest Gump to xác nhưng “đần độn” (đấy là nếu các bạn nói thế, chứ Forrest thích gọi mình là một kẻ “hâm dở” hơn), với chỉ số IQ đâu đó cỡ 70. Và đúng như cậu đã cam kết phía trên, cả cuốn truyện là những hành trình dài và đầy khó tin với bất cứ ai, kể cả đó là người bình thường, chứ đừng nói đến một gã ngốc như Forrest. Nhưng cậu ấy là người không biết nói dối, vậy nên, tôi hoàn toàn có thể tin tưởng hành trình ấy. Tôi nóng lòng muốn xem, liệu cuộc đời Forrest sẽ ra sao, có như những gì tôi thường thấy về những bộ phim hay câu chuyện có đề tài tương tự hay không…

Winston Groom sinh năm 1944 tại Washington D.C và lớn lên tại Mobile, bang Alabama – cũng là địa danh mà ông lấy làm quê hương của Forrest Gump. Ban đầu ông muốn làm luật sư như cha mình, nhưng rồi nghiệp viết lách đã lôi cuốn ông. Sau khi đi quân dịch ở Việt Nam và làm phóng viên, ông thôi làm báo và bắt đầu viết tiểu thuyết. Những cuốn tiểu thuyết của ông đều nhắc đến chiến tranh Việt Nam như một đề tài chính, ví dụ như cuốn Better Times Than These (1978), Conversations with the Enemy (1982). Hoặc với Forrest Gump, tiểu thuyết ra đời năm 1985 cũng có những trường đoạn nhắc đến chiến trường Pleiku khốc liệt. Điều này cho thấy những năm tháng đi quân dịch ở Việt Nam đã để lại cho ông nỗi đau và sự ám ảnh lớn đến thế nào. Quan điểm về chiến tranh Việt Nam cũng được ông thể hiện rất rõ, dẫu chỉ là qua những suy nghĩ giản đơn của Forrest.

Tiểu thuyết Forrest Gump không phải là một tác phẩm ăn khách cho đến khi bộ phim chuyển thể ra đời năm 1994 do Tom Hanks đóng vai chính. Sau khi ra mắt, bộ phim không chỉ giành cho mình những giải thưởng hàn lâm danh giá, lọt top rất nhiều danh sách phim của mọi thời đại, mà còn là đòn bẩy giúp cuốn tiểu thuyết nhảy vọt lên đến con số 1,7 triệu bản bán ra trên khắp thế giới. Sự thành công cộng hưởng của cả phim và truyện mang đến cho khán giả những cái nhìn đa chiều hơn về một số quan điểm của nhà làm phim cũng như tác giả tiểu thuyết, dẫu có nhiều sự khác biệt, nhưng vẫn có những giá trị nhất quán tồn tại đến mãi sau này.

Forrest Gump- Tiểu thuyết được xuất bản và phát hành bởi Nhà Xuất Bản Trẻ vào năm 2012

Truyện được viết theo ngôi thứ nhất, bằng những lời kể lể ngây ngô của anh chàng Forrest từ những ngày thơ ấu đến tận khi 50 hay 60 tuổi. Qua những câu từ ngây ngô ấy, trước mắt tôi hiện lên khung cảnh một cậu nhóc với trí thông minh có hạn, được mẹ yêu thương bảo bọc hết mực. Tôi không thấy nỗi đau cùng sự bất lực của bà ấy, thay vào đó là sự ấm áp cùng những sẻ chia bà dành cho đứa con trai yêu dấu của mình. Mỗi ngày hè nóng nực, bà lại pha cho Forrest một ly nước chanh thật ngon rồi hàn huyên thật nhiều điều với cậu. Có cái cậu hiểu, nhưng cũng có điều không hiểu gì, chỉ biết là, bà mang lại cho Forrest sự an toàn, và không để cậu phải thấy mặc cảm vì sự phát triển không được bình thường của mình.

Có lẽ được sống trong sự giáo dục tốt như vậy từ người mẹ, mà Forrest không cảm thấy mình là một kẻ vô dụng. Cậu đọc nhiều sách, cũng hiểu rất nhiều điều, chỉ là không biết cách nói ra, và đôi lúc không kìm chế được cảm xúc của mình. Vậy đấy, nhưng tôi vẫn thấy một điều gì đó trong sáng nhẹ nhàng qua những lời kể của cậu, một cảm xúc mà đáng lý, với những người “khiếm khuyết” như thế này là một điều xa xỉ.

Rồi cậu bị đẩy vào một ngôi trường đặc biệt, mà cậu gọi là trường điên. Hãy xem ngôi trường này như thế nào qua đôi mắt cậu:

"Nhưng năm sau, họ cho tớ vào một cái trường khác, và để tớ nói cho mà nghe, cái trường đó kì lắm. Giống như họ đi vòng quanh sưu tập hết mấy đứa kì kì họ tìm thấy được rồi lùa hết lại, từ tuổi tớ cho tới mấy anh lớn tầm mười sáu mười bảy. Toàn đám chậm phát triển đủ loại rồi bại liệt rồi mấy đứa không tự ăn tự đi toilet được đó. Dám cá tớ là đứa khá nhất bọn."

Tôi cười nghiêng ngả, và những câu văn mang phong cách như thế này trải dài suốt câu chuyện, dù là lúc vui, hay khi buồn, hay những thời khắc đau đớn. Có lẽ điều đó tạo cho tôi một cảm xúc rất khác khi đọc truyện đề tài này. Nó không phải kiểu truyện để tôi phải day dứt đau lòng, mà cho tôi cảm giác như đang cùng ngồi ăn kem với một cậu nhóc, và nghe cậu ấy luyên thuyên đủ chuyện trên trời dưới đất vậy, dù câu chuyện đó có khó tin đến đâu đi chăng nữa.

Chà, tại sao tôi lại nói là khó tin nhỉ? Liệu cuộc đời một tên ngốc có thể bất ngờ đến đâu chứ? Cho tôi mượn một câu nói quen thuộc của cậu ấy nhé: “Để tớ nói cho mà nghe”, cuộc đời của Forrest Gump là một chuỗi những phép màu bất ngờ, và những lối rẽ không thể tin được. Kể cả là một người thường, liệu có ai có cơ hội gặp tổng thống Mỹ đến hai lần, được khoe mông với ông ấy, lại còn bay lên vũ trụ, chiến đấu với bộ lạc ăn thịt người, lang thang khắp chốn cùng một con đười ươi chứ…

Và những điều phi thường mà Forrest trải qua, nó đều đến với cậu vô cùng tự nhiên như vốn dĩ sẽ vậy. Vì chiều cao ấn tượng mà cậu vô tình được chọn vào đội bóng bầu dục, để rồi huấn luyện viên cũng như đồng đội phải vò đầu bứt tai vì cậu không thể tiếp thu những chiến thuật cũng như hiểu những gì họ nói, cậu chỉ có thể làm tốt khi chạy dưới áp lực bị rượt đuổi, và vô tình điều này khiến cậu có thể ở lại và trở thành người hùng cho đội bóng. Rồi cứ vậy mà cậu được lên đến đại học, và dù kém cỏi vô cùng ở môn Văn, môn thể chất, nhưng cậu dễ dàng giải được những bài Vật lý Trung cấp khó nhằn, khiến mọi người không thể tin nổi.

Hành trình cuộc đời cậu là một chuỗi những điều đối lập không thể tin nổi ấy. Forrest lại tiếp tục đi lính, rồi tham chiến tại Việt Nam, lại trở thành người hùng và được vinh danh ở Nhà Trắng. Cứ mỗi khi ta tưởng rằng cuộc đời Forrest sẽ êm đềm trôi qua như vậy, thì lại có ngay một bước ngoặt từ một hành động “ngu si” nào đấy của cậu, khiến cuộc đời cậu cứ ba chìm bảy nổi. Bị nhốt vào nhà thương điên, rồi lại bay vào vũ trụ, chạy trốn bộ lạc man rợ, nhưng lại thành kiện tướng cờ vua… Ở phần kết mỗi chương thường là câu “Và thế là tớ lại đi”, tôi không thể nén nổi sự tò mò phải lật giở ngay những trang tiếp theo để xem hành trình phi thường này của Forrest có thể dẫn tới tận đâu nữa. Nếu cậu ấy có xuống đại dương tìm thấy tàn tích Atlantis, có lẽ tôi cũng chẳng ngạc nhiên đâu!

Cuộc đời Forrest Gump đã thay đổi tất cả từ những bước chạy đầu tiên như thế này.

Nhưng thật sự, sau những chuyến bôn ba bất đắc dĩ ấy, Forrest có bao giờ có ước mơ và hoài bão của riêng mình không? Trong mắt những người xa lạ không quen biết, cậu ấy có thể là một anh chàng trầm lặng (vì có biết gì mà nói nhiều đâu), đôi khi làm ra những hành động kì quái (vì suy nghĩ quá giản đơn của cậu), còn trong mắt những người quen biết, cậu quả thật là một tên đần độn. Nhưng ẩn sau tất cả những điều đó, Forrest cũng có những suy nghĩ và ước mơ của riêng mình. Cậu chung thủy với tình yêu duy nhất của đời mình – Jenny Curran, dù cho bao lần mệt mỏi vì những chuyến đi có phần buông thả của cô. Và cậu cũng có ước mơ xây dựng một đầm nuôi tôm. Bởi mỗi ngày trên chiến trường khốc liệt, câu luôn nghe người bạn Bubba luyên thuyên về việc cậu ấy rành rẽ về tôm đến thế nào, rồi Bubba còn rủ cậu sau khi giải ngũ, cả hai sẽ cùng nhau về nhà, kiếm một cái đầm rộng và nuôi tôm. Cái ước mơ ấy dần lớn lên trong cậu, và mạnh mẽ hơn bao giờ hết, kể cả khi cậu phiêu lưu đây đó với đủ thứ vai trò. Cuối cùng thì Forrest đã có cho mình một mục tiêu phấn đấu, một tình yêu để luôn nhớ về, và một sự bình an trong tâm hồn đến từ những ly nước chanh của người mẹ, sau những tháng ngày đi mà không biết điểm dừng.

Điều tôi thích ở cuốn sách này là những hành trình dài nối tiếp nhau của Forrest không hề có màu sắc u tối, bất lực, mà nó lại vô cùng hồn nhiên trong sáng. Mặc cho xã hội bấy giờ bất ổn đến thế nào, thể chế chính trị rối loạn đến đâu, những sự đau đớn về cuộc chiến tranh vô nghĩa vẫn hiện hữu quanh đó, Forrest Gump vẫn bình thản mà vượt qua tất cả. Quả đúng là, kẻ ngốc cũng có cái phúc của kẻ ngốc! Tuy vậy, khi đọc xong, tôi vẫn có chút gì đó chưa thật sự thỏa mãn. Dường như là những điều này đến nhanh quá, chưa đủ để tôi có thể cảm nhận sâu sắc hơn. Cảm xúc của tôi vẫn chỉ ở mức lưng chừng, chưa có điều gì đủ mạnh mẽ để bật nó lên!

Những mong có thể khiến cảm xúc bớt đi sự lưng chừng khó hiểu này, sau khi đọc xong truyện, tôi tìm ngay đến phim. Thực ra thì, bỏ qua những quan điểm chính trị ẩn giấu một cách khéo léo của phim, những kĩ xảo tuyệt vời được đánh giá cao, và những ý nghĩa bảo thủ (khái niệm bảo thủ ở đây mang nghĩa bảo tồn, gìn giữ các giá trị truyền thống và nền tảng) đã được rất nhiều đài báo và những nhà phê bình phân tích, thì tôi lại nhìn về khía cạnh khác. Tôi thích Forrest Gump của truyện hơn, những hành động trong truyện của cậu mang nét nhất quán hơn nhiều so với phim. Jenny trong truyện cũng được tự do hơn thay vì là một nhân vật mang nặng quan điểm của nhà làm phim ẩn giấu sau đó. Kết cục của hai nhân vật này trên phim tạo cảm giác nhẹ nhàng, thanh thản, nhưng lại thiếu đi cá tính của cả hai. Suy cho cùng thì, tôi vẫn thích cái kết của truyện hơn, có tàn nhẫn quá không nhỉ?

Mặt khác, cũng không thể không nhắc đến những chi tiết rất khéo léo của phim mà không có ở truyện, đặc biệt là hình ảnh lông vũ xuất hiện ở đầu và cuối phim. Tom Hanks – Forrest Gump trên màn ảnh cho rằng: “Định mệnh của chúng ta chỉ được tạo nên bởi cách chúng ta đối phó ra sao với những cảnh huống trong cuộc đời ta và chiếc lông là một cách biểu đạt cho điều xảy đến đó. Nó có thể đáp xuống bất cứ đâu và nó đã chọn chỗ dưới chân bạn. Ý nghĩa có tinh thần học đó thật sự to lớn.” Đồng thời, không thể phủ nhận sự hóa thân tuyệt vời của dàn diễn viên, họ đã đưa những nhân vật trong trang sách bước ra một cách sinh động hơn bao giờ hết. Chỉ tiếc là, tôi không được gặp Sue già trên màn ảnh!

Chiếc lông vũ là hình ảnh sáng tạo và mang rất nhiều ý nghĩa biểu tượng của nhà làm phim.

Dù cảm xúc vẫn không được đong đầy hơn sau khi xem phim, nhưng như thế cũng tốt rồi, ít nhất tôi cũng đã có khoảng thời gian giải trí đúng nghĩa cùng anh chàng Forrest Gump lạ kỳ đến mức phi thường ấy. Xã hội này, người khôn đôi khi phải ghen tị với Forrest ấy chứ. Cậu sống thẳng thắn, không mưu đồ, làm mọi việc và suy nghĩ mọi điều theo những cách hồn nhiên nhất có thể. Chẳng phải lúc còn bé, chúng ta cũng như vậy sao? Chỉ là khi lớn lên, đối mặt với xã hội phức tạp này, ta dường như đã không còn giữ cho mình sự đơn thuần ấy nữa. Có thể tìm về sự giản đơn ấy cho tâm hồn sau những sóng gió cuộc đời, chỉ cần vậy thôi đã đủ để Forrest Gump là một tác phẩm xứng đáng được thưởng thức và trải nghiệm!

Đánh giá cá nhân: 7.5/10