Trong thời đại thông tin, chúng ta dễ dàng truy tìm được tiểu sử của một người nổi tiếng hay một chính trị gia vì việc lưu trữ dữ liệu lịch sử đơn giản hơn trước đây rất nhiều.

Thực tế, rất nhiều sự kiện về các nhân vật lịch sử nổi tiếng, lỗi lạc trong quá khứ không được ghi chép rõ ràng trong nhiều thế kỷ cho tới khi chúng ta nhận định họ tồn tại. Với khoảng thời gian dài như vậy, những bằng chứng về cuộc đời của họ có thể hoàn toàn bị sai lệch không ít thì nhiều. Có khả năng sự thật đằng sau mỗi câu chuyện được kể lại không như những gì chúng ta luôn biết.

Mộc Lan

Nữ tướng Hoa Mộc Lan là nhân vật nữ đầu tiên trong giai đoạn phong kiến Trung Quốc nói riêng và châu Á nói chung được Disney xây dựng, chuyển thể thành phim hoạt hình.

Dưới "bàn tay" của Disney, hình ảnh thiếu nữ giả nam, cưỡi trên yên ngựa, rong ruổi chiến trường như bao đấng nam nhi khác đã trở thành hình mẫu lí tưởng của không ít cô gái trẻ trên toàn thế giới.

Tuy vậy, sự thật những bằng chứng về sự tồn tại của Mộc Lan trong lịch sử Trung Hoa vô cùng hạn hẹp.

Mộc Lan trở thành nguồn cảm hứng của nhiều bạn gái trẻ về sự cố gắng, nỗ lực vươn mình không ngừng nghỉ để chứng tỏ bản thân.

Phân cảnh cuộc chiến cuối cùng trong Mulan (1998)

Trong cuốn sách Chinese Shadow Theatre: History, Popular Religion, and Women Warriors (tạm dịch: Hình Bóng Nghệ Thuật Sân Khấu Trung Quốc: Lịch Sử, Tôn Giáo Phổ Biến Và Những Nữ Chiến Binh) bàn luận, Mộc Lan có thể là một nhân vật được tái hiện lại từ Ngụy Hoa Hồ, một vị nữ tướng có thật trong thời đại phong kiến.

Bản thân cái tên Mộc Lan được nhắc đến sớm nhất trong bản nhạc cổ Điệu Nhạc Của Mộc Lan, nhưng bài hát không hề chỉ rõ nàng sống ở thời điểm nào, cuộc chiến nàng đã tham gia hay những thông tin liên quan khác.

Thật tiếc, sự tồn tại của Mộc Lan trong lịch sử Trung Hoa không rõ ràng.

Cho tới thời điểm hiện tại, chưa ai biết được thân phận thực sự của Mộc Lan là gì. Dẫu thế, nàng sẽ luôn được nhớ tới như một biểu tượng cao đẹp của người con gái Trung Hoa đầy kiên cường, bất khuất và không sợ gục ngã.

William Shakespeare

William Shakespeare là nhân vật nổi bật trong lịch sử nghệ thuật thế giới. Ông được coi là nhà văn vĩ đại nhất nước Anh và nhà viết kịch đi trước thời đại với những tác phẩm tiêu biểu như Romeo & Juliet, Hamlet, Vua Lear...

Chân dung văn hào William Shakespeare

Thế nhưng, thực chất những tư liệu ghi chép các thông tin về cuộc đời William Shakespeare khá ít ỏi. Không ai biết rõ ông đã học viết kịch từ đâu và nguyện vọng ông muốn truyền tải qua từng vở kịch, bài thơ là gì. Có lẽ, kho tàng văn học đồ sộ của Shakespeare "thật" không thể lên tới 38 vở kịch và 154 bản sonnet (một thể thơ gồm 14 dòng) như chúng ta phát hiện được.

"Romeo & Juliet", "Hamlet" và những vở kịch, bài thơ khác có thể không hoàn toàn của William Shakespeare.

Một giả thiết được đưa ra, Bá tước Edward de Vere là người chấp bút những tác phẩm văn học trên. Với cương vị một nhà quý tộc, ông không muốn tên tuổi gắn liền với nghệ thuật cấp thấp như viết kịch là điều dễ hiểu. Vậy nên sau khi Vere mất, những người tùy tùng của ông đã xuất bản các vở kịch ông viết dưới cái tên của một người đàn ông bình thường - William Shakespeare.

Nhiều người cho rằng, Bá tước Edward de Vere mới là tác giả thật sự đằng sau bút danh William Shakespeare.

Robin Hood

Robin Hood là một vị anh hùng huyền thoại trong dân gian nước Anh. Ông được nhiều người biết tới qua những câu chuyện cướp của người giàu, chia cho người nghèo, cư ngụ trong khu rừng Sherwood cùng đồng bọn và cưới được người vợ xinh đẹp Maid Marian.

Thực tế, đây hoàn toàn là một nhân vật hư cấu. Song người ta vẫn đặt nghi vấn, Robin Hood được sáng tạo dựa trên nguồn cảm hứng nào? Những câu chuyện về cuộc đời Robin Hood là giả tưởng hay sự kết hợp từ nhiều nguồn lịch sử khác nhau?

Robin Hood - anh hùng dân gian nước Anh.

Câu chuyện Robin Hood trở nên phổ biến vào thế kỷ 13 và 14, nhiều người Anh sống ngoài vòng pháp luật đã tự dùng cái tên này để gọi mình ở giai đoạn đó. Thế nên, việc xác định danh tính người nào là phiên bản đời thực của nhân vật Robin Hood càng khó khăn hơn.

Tuy nhiên, một số nhà sử học suy đoán, nhà quý tộc Fulk FitzWarin, người đã nổi loạn chống vua John (kẻ thù của Robin Hood), có thể là nguồn gốc những câu chuyên xung quanh Robin Hood. Cuộc đời của cả hai nhân vật cũng có sự tương đồng nhất định.

Biểu tượng của Fulk FitzWarin

Nếu giả thiết trên chính xác, sự thay đổi tên là một quyết định đúng vì cái tên Fulk FitzWarin không thể tác động mạnh mẽ nỗi sợ của những kẻ ác như Robin Hood.

Pythagoras

Pythagoras là nhà triết học, nhà khoa học và nhà toán học người Hy Lạp. Ông được biết đến là người đầu tiên chứng minh thành công tổng ba góc của một tam giác bằng 180 độ và định lý mang tên ông (định lý Py-ta-go).

Tuy nhiên, có nhiều người nhận định Pythagoras không hề tồn tại, ông chỉ là kết quả của sự tưởng tượng được lưu truyền hàng ngàn năm qua.

Pythagoras - nhà toán học, khoa học, triết học lỗi lạc người Hy Lạp chỉ là nhân vật tưởng tượng?

Trong cuốn sách Classical Philosophy: A History of Philosophy Without Any Gaps, Volume 1 (tạm dịch: Triết Học Cổ Điển: Lịch Sử Về Triết Học Không Thiếu Sót, Tập 1) có viết, những thành tựu của Pythagoras thực chất không phải do ông viết ra. Chúng ta chỉ có thể tìm hiểu về Pythagoras qua những thông tin do các môn đồ của ông (Pythagoreans) cung cấp.

Pythagoras là một nhân vật hư cấu do giáo phái Pythagoreans xây dựng?

Hay trong Book Of Dead Philosophers (tạm dịch: Cuốn Sách Về Cố Triết Học Gia), các học giả cổ điển đưa ra quan điểm Pythagoras chỉ là một "bù nhìn" được nhào nặn, là "lãnh tụ tinh thần" của giáo phái Pythagoreans. Thậm chí, có người nghi ngờ rằng, họ mới là tác giả thật sự đằng sau những thành quả của cái tên "Pythagoras".

Tôn Vũ

Binh Pháp Tôn Tử của Tôn Vũ được xem là cuốn hướng dẫn ưu việt về những kế sách, cách dụng binh, làm thế nào để nhà lãnh đạo giành được thắng lợi trong chiến tranh. Tôn Vũ cũng là một trong những vị tướng tài ba, nổi tiếng trong lịch sử cổ đại Trung Hoa. Thế nhưng ở thời điểm hiện tại, mọi người nghi ngờ liệu Tôn Vũ có thật hay không?

Nhà quân sự đại tài Tôn Vũ có thể không có thật trong lịch sử Trung Hoa.

Theo tư liệu lịch sử, các học giả không thể tìm ra Binh Pháp Tôn Tử xuất phát từ đâu, chỉ biết những nội dung trong đó được ghi chép lại trên các cuốn thư bằng tre, được các tướng sĩ truyền tay nhau. Bên cạnh đó, không có một dữ kiện thông tin nào chứng minh Tôn Vũ tự nhận mình là tác giả của những cuốn binh pháp trên.

Do đó, người ta có lí do để bày tỏ quan điểm "Tôn Vũ" chỉ là một bút danh, còn nội dung Binh Pháp Tôn Tử là tinh hoa được đúc kết từ những bài học lý thuyết, chiến lược quân sự của Trung Quốc qua nhiều thế kỷ.

"Binh Pháp Tôn Tử" là tinh hoa của nghệ thuật quân sự.

Hàng ngàn năm sau đó, những giá trị trong Binh Pháp Tôn Tử vẫn được người đời tìm hiểu, học hỏi và áp dụng vào cuộc sống.

Vua Arthur

Vua Arthur không còn là cái tên xa lạ trong thời buổi hiện nay. Tên của vị vua này trải dài trên các lĩnh vực, từ sách truyện, phim ảnh cho tới các nhân vật trong game. Những câu chuyện huyền thoại về Chén Thánh, thanh kiếm Excalibur, Hội Bàn Tròn,... trong cuộc đời chinh phạt của ông cũng được dân gian lưu truyền qua nhiều thế hệ.

holy grail round table bnf ms fr 116f f610v 15th detail

Chén Thánh, Hội Bàn Tròn,...

Và Excalibur là những biểu tượng quen thuộc về truyền thuyết Vua Arthur.

Vua Arthur là nhân vật hư cấu, điều này ai cũng biết. Song không ngoại trừ khả năng, truyền thuyết về người đàn ông này được xây dựng dựa trên những cá nhân từng tồn tại trong lịch sử Châu Âu cổ.

Một sử gia cho rằng, chỉ huy quân sự thời La Mã Lucius Artorius Castus là một đề nghị đáng xem xét, như trong bộ phim Vua Arthur (2004), bối cảnh của ông xuất phát từ một người lính La Mã.

Bên cạnh đó, Riothamus - nhà chỉ huy quân sự, người được mệnh danh "Vua của nước Anh" vào thế kỷ thứ 5, cũng là một trong những đối tượng được đề xuất như "tài liệu tham khảo" góp phần vẽ lên truyền thuyết Vua Arthur.

Riothamus và Lucius Artorius Castus là hai trong số những cái tên được các nhà sử học đề xuất như cơ sở lịch sử xây dựng truyền thuyết Vua Arthur.

Homer

Homer là một trong những nhà thơ Hy Lạp cổ đại xuất sắc nhất, được biết tới qua hai tác phẩm sử thi nổi tiếng có sức ảnh hưởng rất lớn trong văn học phương Tây - The Iliad và The Odyssey.

Thế nhưng, sự thật Homer có tồn tại hay không vẫn còn là điều bí ẩn trong giới nghiên cứu học thuật.

Chân dung Homer được lưu truyền qua hàng ngàn năm.

Những thông tin về niên đại Homer sinh sống không được ghi chép cụ thể. Đa số các nhà sử học đặt ông vào giai đoạn thế kỷ thứ 8, thứ 7 trước Công nguyên. Mặt khác, giả thiết Homer sống trong khoảng thời gian của cuộc chiến thành Troy, tức thế kỷ thứ 12 trước Công nguyên, cũng được nhiều người đồng tình.

Bên cạnh đó, theo dân gian truyền miệng, Homer là người đàn ông bị mù và là người hát rong tài năng. Tuy vậy, một số sử gia lại có ý kiến Homer là một người phụ nữ. Một số khác nhận định, Homer không phải là một cá nhân mà là bút danh của một nhóm tác giả người Hy Lạp.

Bức tranh Homer say sưa kể chuyện xưa được họa sĩ Jean-Baptiste Auguste tái hiện vào năm 1841.

Từ cổ đại xa xưa cho tới tận ngày nay, những nghiên cứu học thuật về vị nhà thơ lỗi lạc này của Hy Lạp vẫn luôn là chủ đề tiêu tốn nhiều thời gian và gây tranh cãi.

Thời điểm hiện tại, các học giả cũng cân nhắc vấn đề Homer có thật sự là tác giả đằng sau của hai trường thi kinh điển Iliad và Odyssey như chúng ta vẫn biết hay không.