Rapunzel là một nhân vật nổi tiếng với mái tóc dài vàng óng bị mụ phù thủy nhốt trong lâu đài. Chuyện của nàng đã lưu truyền từ rất lâu, vào khoảng đầu thế kỷ 17 và được ghi chép trong truyện cổ của anh em nhà Grimm.

Ngoài đời thực, hình ảnh nàng Rapunzel được xây dựng dựa trên Saint Barbara, người phụ nữ được phong làm thánh sống ở thế kỷ thứ III.

Người con gái bất hạnh

Chuyện đời nàng Barbara được Tổng giám mục Genoa là Jacobus de Voragine biên soạn vào năm 1275. Theo tài liệu ghi chép, Saint Barbara là con gái của một thương nhân La Mã giàu có tên Dioscorus, sống tại triều đại hoàng đế Maximianus trị vì vào khoảng mốc thời gian từ năm 286 đến năm 305.

Barbara là một tiểu thư xinh đẹp, thông minh và theo Cơ Đốc giáo, một tín ngưỡng mà cha nàng thù địch, phản đối. Chính vì vậy nàng bị cha giam giữ trong tòa tháp cổ. Lý do cho hành động đó là vì ông ta không muốn Barbara tiếp xúc với thế giới bên ngoài, gặp gỡ và đi theo những kẻ truyền đạo. Dioscorus nhốt con gái lại để cô bé ngoan ngoãn nghe lời, đồng ý lấy chàng rể mà ông đã chọn.

Thế nhưng Barbara không chịu khuất phục, nàng vẫn tìm cách tiếp cận với Cơ Đốc giáo. Các tin đồ đã lén lút gửi sách truyền đạo cho nàng bằng cách bỏ chúng trong giỏ đựng thức ăn của Barbara. Sau đó, để được rửa tội và trở thành một tín đồ đích thực, Barbara đã giả bệnh và yêu cầu được gặp thầy lang. Vị lang y kia chính là một linh mục cải trang thành và đã đến thực hiện nghi lễ giúp Barbara trở thành người của Cơ Đốc giáo.

Barbara đã từ chối cuộc hôn nhân do cha sắp đặt vì khi là một tín đồ theo đạo nàng phải giữ gìn trinh tiết của bản thân. Điều đó khiến cha nàng tức giận nổi điên, ông đưa nàng đến tòa án xét xử để kết liễu cuộc đời của đứa con gái.

Tại phiên tòa, Barbara bị trừng phạt với các hình thức tra tấn dã man. Nàng bị đánh đập, cắt ngực rồi lột hết quần áo, khỏa thân kéo đi qua các khu phố. Sau đó, cha nàng đã túm lấy tóc Barbara kéo nàng đến pháp trường và chặt đầu con gái. Khi đầu Barbara rơi xuống, đúng lúc đó trên bầu trời bỗng nổi sấm chớp, một tia sét giáng xuống ngay chính cha nàng và đoạt mạng ông ta.

Mãi đến sau này vào khoảng thế kỷ thứ 9, Saint Barbara được phong thánh, là một tín đồ tử vì đạo được người dân thờ phụng và lưu truyền về cuộc đời bi thương của nàng.

Truyền thuyết về Barbara

Cái tên Saint Barbara xuất hiện ở Rome vào thế kỷ thứ 7 và được sùng bái, thần thánh hóa từ thế kỷ thứ 9. Truyền thuyết kể về nàng được đưa vào sử thi Speculum của Vincent of Beauvais. Dân gian tương truyền rằng Barbara là người con gái sở hữu nhan sắc tuyệt trần bị người cha độc ác giam giữ tại một tòa tháp cổ. Nàng là một tín đồ Cơ Đốc giáo nên từ chối cuộc hôn nhân được cha định sẵn, vì vậy mà bị ông ta toan rút kiếm giết chết.

Đúng lúc đó, nàng đã lên tiếng cầu nguyện và thoát khỏi nguy hiểm khi xuất hiện tại hẻm núi một cách thần kỳ. Tại đây nàng gặp hai người chăn cừu, khi người cha đuổi theo nàng đến tận đây thì một trong hai kẻ chăn cừu đã phản bội và chỉ điểm chỗ nàng ẩn nấp. Barbara bị bắt giữ và chịu cảnh tra tấn. Trong nhà ngục tăm tối, ánh sáng đã tỏa ra từ cơ thể nàng chữa lành vết thương. Nàng bị đày ra pháp trường và chính cha nàng là tên đao phủ thực thi nhiệm vụ chặt đầu. Ngay khi thanh đao vung lên, một tia sét giáng xuống đánh chết người cha và Barbara hóa thành một vị thánh.

Vậy là trong thần thoại về nàng Barbara, mụ phù thủy độc ác chính là người cha, phép thuật đến từ lời nguyện cầu và đức tin tôn giáo. Từ đó có rất nhiều dị bản khác nhau được dân gian thêu dệt và dần trở thành chuyện cổ tích về nàng công chúa tóc mây bị nhốt trong tòa lâu đài.

Có một điều mà nhiều người chú ý là trong các ghi chép lịch sử không có tài liệu nào đề cập đến việc Barbara sở hữu mái tóc dài bất tận. Mái tóc dài được cho là vay mượn từ sử thi The Shahmaneh của Ba Tư, kể về mối tình của nàng Rudaba và chàng Zal.

Rudaba là công chúa của vùng Babylon còn Zal là hiệp sĩ đến từ Ba Tư. Hai người yêu nhau nhưng bị phản đối vì hai đất nước họ sống vốn thù địch, luôn xảy ra tranh chấp. Do vậy, họ thường bí mật gặp nhau, mỗi lần Zal đến nơi tòa tháp mà Rudaba sống, nàng sẽ thả mái tóc dài của mình xuống để nhân tình nắm lấy leo lên hội ngộ. Sau này, chuyện tình của họ bị phát hiện khi Rudaba đã mang thai đứa con của Zal. Hai người bị chia cắt nhưng trái tim luôn hướng đến nhau, chờ đợi một ngày được đoàn tụ.

Từ đó mà truyện kể về Rapunzel ra đời, phiên bản đầu tiên được viết lại bởi Giambattista Basile vào đầu những năm 1600. Trong phiên bản này, mẹ Rapunzel đã phạm tội ăn trộm rau mùi tây của một nữ yêu tinh nên chịu hình phạt phải giao đứa con đầu lòng làm tù nhân. Khi Rapunzel ra đời, nàng đã bị yêu tinh mang đi giam giữ trong một tòa tháp. Hoàng tử đến giải cứu nàng và hai người đã có một cái kết hạnh phúc.

Anh em nhà Grimm đã sưu tầm và tổng hợp lại rồi lưu truyền cho đến tận ngày nay. Phiên bản đầu tiên viết vào năm 1812 của nhà Grimm thì có sự khác biệt với cốt truyện nhuốm màu đen tối. Chuyện kể rằng hoàng tử đã phát hiện ra Rapunzel bị nhốt trong tòa tháp và trèo lên giải cứu nàng. Tuy nhiên thay vì giúp Rapunzel thoát khỏi cảnh bị giam giữ thì chàng ta mỗi đêm lại ghé đến và làm "chuyện ấy" với nàng công chúa xinh đẹp. Không lâu sau thì Rapunzel mang thai và mụ phù thủy phát hiện ra chuyện này khi nàng ngây thơ nói rằng chiếc váy của nàng ở chỗ quanh bụng ngày càng chật hơn.

Sau đó mụ phù thủy cắt đi mái tóc dài của Rapunzel và đuổi nàng sống trong rừng sâu. Còn hoàng tử khi biết rõ sự tình thì nhảy xuống tòa tháp trong tuyệt vọng và bị gai đâm mù mắt. May mắn thay, hai người sau đó đã gặp được nhau trong bao ngày lang thang tìm kiếm người thương, nước mắt của Rapunzel đã chữa lành vết thương cho hoàng tử.

Từ câu chuyện bi thương về một người con gái tử vì đạo đã trở thành chuyện cổ tích với những cải biên mang màu sắc mơ mộng hơn với một cái kết viên mãn. Nàng Rapunzel của Walt Disney có số phận khác xa so với cuộc đời của hình mẫu nhân vật ngoài đời thực. Thế mới biết Disney đã tô hồng thế giới như thế nào, để tuổi thơ của mọi trẻ em luôn tồn tại những điều đẹp đẽ và kỳ diệu.

Đọc thêm: Chuyện tình lầy lội của 'soái ca' chuẩn men Kamapua'a và nữ thần 'đã thích còn làm giá' Pele