Chỉ còn hơn 1 tháng nữa là năm 2021 kết thúc. Người Nhật thường tổ chức "tổng dọn dẹp" nhà cửa vào tháng 12, nhiều người có xu hướng tìm đến những cây chổi truyền thống (còn được gọi là chổi Edo) cho dịp này.

Vào thời kỳ chưa có nhiều thiết bị điện, chúng được dùng rất nhiều trong các ngôi nhà của Nhật Bản. Những chiếc chổi này khá tương thích với lớp phủ của chiếu tatami truyền thống làm từ cây cói mềm, quét nhiều lần sẽ để lại độ bóng trên bề mặt chiếu.

Chổi Edo truyền thống, làm từ loại cỏ hiếm trồng trong nước, được coi là có chất lượng tốt nhất (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Shirokiya Denbe, một cửa hàng bán chổi Edo ở khu Kyobashi (Tokyo), vẫn đang tiếp tục làm ra những chiếc chổi truyền thống thủ công.

Ở một góc của cửa hàng, Ryosuke Kanbara, 41 tuổi, một nghệ nhân năm thứ 11, đang đan chổi một cách khéo léo.

Cỏ mới của năm nay vừa về. Nhìn xanh tươi và có mùi thơm dễ chịu, đúng không?

Thợ thủ công Shirokiya Denbe Ryosuke Kanbara đang làm một chiếc chổi Edo truyền thống (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Theo anh, tuy chổi Edo có hoa văn rất đẹp mắt, nhưng chức năng cơ bản của chúng vẫn là dọn dẹp.

Xét cho cùng, chúng không phải tác phẩm nghệ thuật, mà là những công cụ hàng ngày tạo ra giá trị từ mức độ hữu ích của chúng.
Anh nói.

Trước đây, chổi truyền thống được sản xuất trên khắp nước Nhật vì là một món đồ gia dụng thiết yếu, nhưng giờ đây, chỉ còn một số ít cơ sở ở nước này tiếp tục làm chúng. Shirokiya Denbe là cửa hàng duy nhất ở Tokyo. Junichi Takano, 48 tuổi, cho biết chổi Edo có đặc điểm là cứng rắn nhưng đàn hồi, rất nhẹ với cổ tay khi cầm quét. Chúng được làm từ cỏ hokimorokoshi chất lượng cao. Đây là một loại cỏ trồng có nguồn gốc từ Châu Phi, người ta sẽ bỏ quả khỏi bông để tạo ra lông chổi.

Junichi Takano nói về cảm giác khi dùng một món đồ cho đến khi nó mòn đi, bao gồm cả những chiếc chổi Edo có tuổi thọ hơn 10 năm (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Độ nặng nhẹ khi bạn cầm chổi thay đổi theo độ cân bằng giữa cán tre và lông chổi. Điều này cũng giống như việc cảm thấy trọng lượng cây gậy bóng chày thay đổi tùy vào vị trí bạn cầm nó.
Takano cho biết.

Độ nhẹ của cây chổi được làm bằng cách phân cấp trọng tâm trong quá trình dệt, đây là một phương pháp lâu đời của Shirokiya.

Chúng tôi nghĩ rằng nó là một hình thức đã hoàn thiện. Không có gì cần thay đổi nữa.
Takano nói.

Trái ngược với vẻ ngoài, cán chổi rất nhẹ. Các sợi lông đan chặt, chuyển động như một con lắc, nảy lên như lò xo khi quét xuống sàn. Tất cả công đoạn được làm bằng tay. Được biết ba người thợ của cửa hàng sản xuất khoảng 2.000 cây chổi mỗi năm.

Các nghệ nhân đan từng cọng cỏ lại với nhau để làm ra một chiếc chổi truyền thống. Đây là cỏ hokimorokoshi, đã được ngâm trong nước từ sáng, không bị gãy ngay cả khi được buộc chặt bằng dây. (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Một khi bạn đã dùng quen, không có dụng cụ vệ sinh nào khác tiện dụng và dễ dùng như chổi.
Takano cho biết. Anh cũng thường xuyên dùng chổi ở nhà.

Chổi nên được giữ vuông góc, vì lông chổi được làm để quét song song với sàn nhà. Còn với chổi cán ngắn, nên được cầm sao cho cánh tay của người sử dụng và cán chổi tạo thành một đường thẳng. Các lông chổi được cắt sao cho phần cuối tạo thành một đường chéo. (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Chổi nên được giữ vuông góc, vì lông chổi được làm để quét song song với sàn nhà. Còn với chổi cán ngắn, nên được cầm sao cho cánh tay của người sử dụng và cán chổi tạo thành một đường thẳng. Các lông chổi được cắt sao cho phần cuối tạo thành một đường chéo. (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Anh cho rằng, chổi thực sự rất phù hợp với thời hiện đại, khi mà nhiều người sống trong các khu chung cư. Chổi không cần dùng điện, không khiến người dùng lo lắng về độ dài của dây. Chúng cũng không gây ra tiếng ồn hoặc rung lắc, có thể được sử dụng bất cứ lúc nào trong ngày mà không cần quan tâm đến hàng xóm. Hơn hết, người sử dụng có thể quét dọn ở bất kỳ căn phòng nào, ngay cả những không gian hẹp hay bậc tam cấp.

Bạn có thể nhanh chóng lấy chổi ra và quét khi nào bạn muốn. Việc dọn dẹp không còn là việc vặt nữa.

Bên phải là một cây chổi Edo tiêu chuẩn, bên trái là một cây chổi kiểu khác, nhẹ hơn vì có các phần rỗng (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Takano cho biết, nếu lông chổi bị hỏng, chúng ta vẫn có thể cắt ra. Khi chổi ngắn đi, vẫn có thể được dùng để quét lối vào phía trước. Sau khi hoàn thành nghĩa vụ dọn dẹp suốt cuộc đời, chúng thậm chí còn không tạo ra chất độc hại nào khi bị đốt đi.

"Harimi" - cái gạt bụi của Nhật (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Chúng tôi đã cam kết với chính mình rằng sẽ dồn tình yêu tương và lặng lẽ tạo ra những chiếc chổi truyền thống làm từ nguyên liệu tự nhiên là tre và kochia. Giờ đây, giá trị mới của chúng còn là những công cụ thân thiện với môi trường. Từng bị coi là đi sau thời đại, xã hội đã trải qua sự thay đổi mạnh mẽ, bây giờ chúng tôi lại đang đi đầu trong thời đại này. Nó là vậy đó.
Takano cười, nói.

Ngày nay, khi tất cả chúng ta đều đang định hướng lối sống mới, có thể tìm được những gợi ý bất ngờ từ cuộc sống trong quá khứ. Chổi Edo chứa đầy trí tuệ của người Edo, được cho là thân thiện với môi trường.

Chổi, bàn chải cọ và chổi nhỏ làm từ cây và vỏ cây gai dầu (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Chổi, bàn chải cọ và chổi nhỏ làm từ cây và vỏ cây gai dầu (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Bên trái là chổi cọ làm từ cây cọ, và bên phải làm từ cây cọ gai dầu, phải. Chổi cọ gai dầu được cho là chắc chắn và ráo nước tốt. (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Cây lau bụi "Hataki" làm bằng lụa và tre đen. Loại này có thể lau bụi mà không khuấy động chúng lên. (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Chổi mini, có thể được dùng trang trí (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Shirokiya Nakamura Denbe Shoten tọa lạc tại 3-9-8 Kyobashi ở phường Chuo của Tokyo. Nó được thành lập năm 1830, nửa sau của thời kỳ Edo (1603-1867), tại quận Ginza của Tokyo ngày nay, lúc đó là cửa hàng kinh doanh tấm chiếu tatami. Đến thời của người chủ thứ hai, nó chuyển đến vị trí hiện tại ở Kyobashi, là nơi tập trung các doanh nghiệp liên quan đến tre. Shirokiya sản xuất và bán các loại chổi cũng như đồ dùng vệ sinh khác nhau.

Thợ thủ công Shirokiya Denbe Ryosuke Kanbara đang làm một chiếc chổi Edo truyền thống (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Thợ thủ công Shirokiya Denbe Ryosuke Kanbara đang làm một chiếc chổi Edo truyền thống (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Cỏ "Hokimorokoshi" trước khi thu hoạch, có bề ngoài khá giống với cây ngô (Ảnh: Shirokiya Denbe)

Cỏ "hokimorokoshi" khi khô, thân sẽ được dùng làm chổi. Các hạt đen sau đó sẽ được đập ra và trồng cho vụ mùa năm sau. (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Thân cỏ "Hokimorokoshi", được lựa chọn từng cọng một dựa trên độ dày, độ chắc chắn và màu sắc, cùng nhiều yếu tố khác (Ảnh: Mainichi / Emi Naito)

Những người theo Thần đạo đang thực hiện nghi lễ dọn dẹp bằng khăn lau bụi "hataki" và chổi cỏ tre tại Đền Ikuta ở Phường Chuo (Kobe) (Ảnh: Mainichi / Koji Minemoto)